Γέννημα και θρέμμα της Aθήνας (1956) με ισχυρές πελοποννησιακές και προσφυγικές καταβολές. Aπόφοιτος του A΄ Προτύπου Γυμνασίου Aρρένων Aθηνών (1974). Πτυχιούχος του Iστορικού - Aρχαιολογικού Tμήματος της Φιλοσοφικής Σχολής του Kαποδιστριακού Πανεπιστημίου Aθηνών [1978]. Διδάκτωρ Φιλοσοφίας του Tμήματος Iστορίας και Aρχαιολογίας του Πανεπιστημίου Iωαννίνων [1988]. Mάχιμος εκπαιδευτικός σε «Aκαδημαϊκά φροντιστήρια» τα έτη 1976-1984 και Φιλόλογος [ΠE2] στη B/θμια Eκπαίδευση το διάστημα 1986-1996. Eρευνητής στο Kέντρο Eλληνικής και Pωμαϊκής Aρχαιότητας [KEPA] του Eθνικού Iδρύματος Eρευνών [EIE] τα έτη 1996-2001. Διδάσκει στο IAKA του Πανεπιστημίου Θεσσαλίας από το 1998· Aν. Καθηγ. από το 2001. Καθηγητής από το 2012. Eκδότης του διεθνούς αρχαιογνωστικού περιοδικού Hόρος, 1983κε. (από την Ιστοσελίδα του Τμήματος Ιστορίας, Αρχαιολογίας και Κοινωνικής Ανθρωπολογίας του Πανεπιστημίου Θεσσαλίας).
Η ανακοίνωση του Τμήματος Ιστορίας, Αρχαιολογίας και Κοινωνικής Ανθρωπολογίας του Πανεπιστημίου Θεσσαλίας
Τα μέλη του Τμήματος Ιστορίας, Αρχαιολογίας και Κοινωνικής Ανθρωπολογίας, διδάσκοντες, ερευνητές, φοιτητές και διοικητικό προσωπικό, θρηνούν τον αιφνίδιο θάνατο του συναδέλφου μας Γιάννη Πίκουλα, που υπηρέτησε το τμήμα από τις πρώτες μέρες της λειτουργίας του, το 1998, αρχικά ως συμβασιούχος διδάσκων, και κατόπιν ως αναπληρωτής καθηγητής (από το 2001) και καθηγητής (το 2012). Ο Γιάννης Πίκουλας γεννήθηκε στην Αθήνα το 1956. Ήταν πτυχιούχος του Τμήματος Ιστορίας και Αρχαιολογίας της Φιλοσοφικής Σχολής του Εθνικού Καποδιστριακού Πανεπιστημίου Αθηνών και διδάκτωρ αρχαίας ιστορίας του Πανεπιστημίου Ιωαννίνων. Διετέλεσε καθηγητής στη μέση εκπαίδευση από το 1986 ως το 1996 και πάντοτε χαρακτήριζε τον εαυτό του πρωτίστως ως «μάχιμο εκπαιδευτικό». Από το 1996 ως το 2001 υπήρξε επιστημονικός συνεργάτης – ερευνητής Αρχαίας Ιστορίας στο Κέντρο Ερεύνης Αρχαιότητας του Εθνικού Ιδρύματος Ερευνών. Κατά τη θητεία του στο Τμήμα Ιστορίας Αρχαιολογίας και Κοινωνικής Ανθρωπολογίας, ο Γιάννης Πίκουλας γαλούχησε γενιές φοιτητών, αλλά τον αναγνωρίζουν σα δάσκαλό τους στην αρχαιογνωσία ένα πλήθος ερευνητών που μελέτησαν μαζί του την αρχαία τοπογραφία, τα δίκτυα οδών και μονοπατιών, τις οχυρώσεις, αλλά και τις αρχαίες ελληνικές επιγραφές, μέσα από τη σκοπιά του ιστορικού και του αρχαιολόγου. Ιστορικός διεθνούς φήμης, ο Γιάννης Πίκουλας ήταν ένας αρχαιογνώστης με την αυθεντική έννοια του όρου, άριστος γνώστης της αρχαίας ελληνικής, των κειμένων, των επιγραφών, των αρχαιολογικών και νομισματικών δεδομένων, και κυρίως του ίδιου του εδάφους των αρχαίων ελληνικών πόλεων και κοινωνιών, τόσο στην Πελοπόννησο, περιοχή της καταγωγής του, όσο και της Θεσσαλίας και της Μακεδονίας, που τον απασχόλησαν επίσης ερευνητικά. Στα ενδιαφέροντά του συγκαταλέγονταν και η αγροτική παραγωγή, και ιδιαίτερα η οινοποία, αλλά και ο πόλεμος, θέματα που δίδαξε επί σειρά ετών. Στο πρόσφατο παρελθόν έστρεψε το ενδιαφέρον του στην Μικρά Ασία και τους αρχαιολογικούς της τόπους, και στη μελέτη του ελληνιστικού κόσμου με την ευρύτερη έννοιά του, μέσα από ταξίδια στις χώρες της Ασίας απ’ όπου πέρασε ο Μεγάλος Αλέξανδρος. Υπήρξε πολυγραφότατος, ακούραστος επιμελητής σημαντικών εκδόσεων και πρακτικών συνεδρίων, εκδότης του σημαντικού περιοδικού Hόρος, εισηγητής σε πολυάριθμα συνέδρια, και οργανωτής σημαντικών επιστημονικών συναντήσεων.
Ως συνάδελφος ήταν προσηνής και με ιδιαίτερα ανεπτυγμένη αίσθηση του χιούμορ, με λίγες, αλλά έντονες εξάρσεις, που φανέρωναν μια ξεχωριστή προσωπικότητα. Ως δάσκαλος ήταν αυστηρός, αλλά δίκαιος, περιστοιχισμένος πάντα από μια σχετικά ολιγάριθμη, αλλά πολύ πιστή ομάδα φοιτητών, ιστορικών και αρχαιολόγων, που ήταν διατεθειμένη να τον ακολουθήσει σε δύσκολες ορεινές διαδρομές, αλλά και να ανταποκριθεί στο πολυσχιδείς απαιτήσεις των μαθημάτων του. Η μεγαλύτερη παρακαταθήκη του εκλιπόντος στην επιστήμη είναι η εκτενέστατη επιτόπια έρευνα για τον εντοπισμό και τη μελέτη του αρχαίου οδικού δικτύου στην ηπειρωτική Ελλάδα, αλλά και η στρατιά μαθητών που ακολουθούν τα βήματά του, περιδιαβαίνοντας την ελληνική ύπαιθρο και συλλέγοντας ανεκτίμητες πληροφορίες για μονοπάτια, ορεινά περάσματα, οχυρώσεις, και ταυτίζοντας στο χάρτη πόλεις και πολίσματα που γνωρίζαμε μόνο από μια βιαστική αναφορά στους αρχαίους συγγραφείς.
Το Τμήμα εκφράζει τα θερμά του συλλυπητήρια στην οικογένειά του και σε όλες και όλους εκείνους που βρέθηκαν κοντά του κατά τις τέσσερις δεκαετίες που υπηρέτησε πιστά την αρχαιογνωσία σε όλο της το φάσμα.
Συλλυπητήριο μήνυμα της Υπουργού Πολιτισμού και Αθλητισμού Λίνας Μενδώνη για την απώλεια του καθηγητή Γιάννη Πίκουλα
Με βαθιά οδύνη αποχαιρετούμε τον Γιάννη Πίκουλα, έναν σπουδαίο επιστήμονα, ο οποίος όχι μόνο αφιέρωσε το έργο του στη μελέτη της Ιστορικής Τοπογραφίας, αλλά, επίσης, με τη μεθοδολογία και την αφοσίωσή του, διεύρυνε το πεδίο γνώσης στην έρευνα της Αρχαιολογίας. Ως ιδρυτικό μέλος της Ελληνικής Επιγραφικής Εταιρείας και εκδότης του περιοδικού Ηόρος, είχε καθοριστική συνεισφορά στη μελέτη της αρχαιότητας. Πέρα από εξαίρετος επιστήμονας, ο Γιάννης ήταν ένας χαρισματικός δάσκαλος και ένας πολύ αγαπητός σε όλους μας άνθρωπος. Ο πρόωρος χαμός του κάνει την απώλεια ακόμη μεγαλύτερη. Θερμά συλλυπητήρια στην Ελένη και τα παιδιά.
Ο ΣΕΑ αποχαιρετά τον Γιάννη Πίκουλα
Όσοι και όσες από μας, όταν αρχίσαμε σιγά-σιγά να γνωρίζουμε ονόματα παλαιών, σπουδαίων αρχαιολόγων όπως ο Θρεψιάδης, ο Κεραμόπουλος, ο Αρβανιτόπουλος, κατά τη δεκαετία του ’80, και να αντιλαμβανόμαστε ότι, ανάμεσα στα μνημεία που ανακάλυψαν και μελέτησαν βρίσκονταν και οι αρχαίες οδοί, ένα άλλο όνομα άρχιζε να «παίρνει μπόϊ» ανάμεσά τους, να διεκδικεί κάτι από τη φήμη τους, να συνεχίζει το έργο τους. Στην αρχή στους αρχαίους δρόμους της Πελοποννήσου, στα επόμενα χρόνια σε όλη την Ελλάδα.
Δεν ήταν το όνομα ενός από τους παλαιούς συναδέλφους, της «ηρωικής» εποχής, ήταν το όνομα ενός νέου ιστορικού ερευνητή, του Γιάννη Πίκουλα, που ήρθε να συμπληρώσει το έργο τους. Ο Γιάννης Πίκουλας έθεσε εξαρχής τις θεωρητικές βάσεις του εγχειρήματος: αποσαφήνισε τους στόχους της έρευνας των αρχαίων οδών, μερίμνησε για την αναλυτικότερη και διεξοδικότερη έρευνα σε ζητήματα χρονολόγησης, έθεσε επί τάπητος ζητήματα κατασκευής των οδών και κοινωνικά ζητήματα που σχετίζονταν με την ανάληψη των έργων.
Με τον Γιάννη Πίκουλα, ο χάρτης της Ιστορικής Τοπογραφίας της αρχαίας Ελλάδας εμπλουτίστηκε αφάνταστα, απέκτησε νέο νόημα, η έρευνα έγινε διεπιστημονική, μια νέα προοπτική άρχισε να φαίνεται στον ορίζοντα. Ο Γιάννης Πίκουλας «αρχαιολογούσε την ιστορία και εξιστορούσε την αρχαιολογία», διευρύνοντας τις γνώσεις, τις δυνατότητες και το πεδίο της έρευνας, τη σχέση της έρευνας με τους κατοίκους της υπαίθρου. Διευρύνοντας τελικά τη ματιά του ιστορικού και του αρχαιολόγου. Κι όλα αυτά με μια ακαταπόνητη διάθεση και αντοχή.
Η θέση του στο Πανεπιστήμιο του Βόλου τού έδωσε την ευκαιρία να μετακενώσει τη γνώση του σε έναν ευρύ κύκλο μαθητών και συνεργατών του, με απίστευτη προσήνεια και γενναιοδωρία. Ήταν ένα φιλέρευνο και ανήσυχο πνεύμα, αυστηρός επιστημονικά και στοργικός με τους μαθητές και φοιτητές του, βοηθητικός και προσηνής, μελέτησε τους αρχαίους δρόμους αλλά άνοιξε και νέους δρόμους με το έργο του και το προσωπικό του παράδειγμα.
Ο θάνατος τον βρήκε στις επάλξεις-και πώς αλλιώς να γινόταν με κάποιον σαν τον Γιάννη; Πάντοτε σε κίνηση, πάντοτε καθ’ οδόν προς το νέο εύρημα, πάντοτε να διεκδικεί νέες γνώσεις και κορυφές.
Στην πολυαγαπημένη του οικογένεια, ιδιαίτερα στη σύζυγό του και αγαπητή συνάδελφό μας Ελένη Κουρίνου, απευθύνουμε τα πιο θερμά μας συλλυπητήρια και τους διαβεβαιώνουμε ότι δεν θα τον ξεχάσουμε ποτέ. Ο Γιάννης θα είναι πάντοτε κοντά μας με το έργο του και τα επιτεύγματά του, που τον έχουν ήδη κατατάξει στις κορυφές της επιστήμης μας, πρότυπο προς μίμηση στους χαλεπούς καιρούς που διάγουν μνημεία και αρχαιολόγοι.