Εισαγωγή στο Αρχαίο Ελληνικό Θέατρο

STOREY C. IAN, ALLAN ARLENE - Η μετά χείρας νεοελληνική μετάφραση της Εισαγωγής στο Αρχαίο Ελληνικό Θέατρο αποτελεί μιαν εμπερίστατη και ευανάγνωστη εισαγωγή. Συμπεριλαμβάνει ουσιώδεις πληροφορίες για κάθε ενδιαφερόμενο, καθώς το περιεχόμενο συνδυάζει χρηστικότητα με εγκυρότητα, μελετώντας και τα τρία θεατρικά είδη – τραγωδία, κωμωδία και σατυρικό δράμα. Συμπεριέχει λεπτομερείς αναλύσεις των πέντε δραματουργών, το έργο των οποίων έχει διασωθεί μέχρι σήμερα, περιεκτικές συνόψεις του κάθε ακέραιου έργου και διαφωτιστικές αναφορές σε γνωστούς ποιητές, η θεατρική παραγωγή των οποίων έχει χαθεί.

Ως πρόδρομος του δυτικού θεάτρου και της δυτικής λογοτεχνίας γενικότερα, το αττικό δράμα, που άνθησε από τον έκτο έως τον τρίτο αιώνα π.Χ., αποτελεί έναν από τους θεμέλιους λίθους του δυτικού πολιτισμού. Το βιβλίο φωτίζει την πολιτική και πολιτισμική πλευρά του αρχαιοελληνικού θεάτρου και εξετάζει τα προτακτικά θεματολογικά μοτίβα του. Πέραν των ενοτήτων, των σχετικών με την κριτική αποτίμηση συγκεκριμένων δραματουργών, η εισαγωγή παρέχει σημαντικές πληροφορίες για τις απαρχές και τις συμβάσεις του αττικού δράματος, το θέατρο, τους υποκριτές και τη σχέση του με τη λατρεία του Διονύσου. Επιπροσθέτως, οι συγγραφείς προσφέρουν χρήσιμες συμβουλές σχετικά με το πώς θα μπορούσαμε να ερμηνεύσουμε, να παρακολουθήσουμε και να διδάξουμε το αρχαίο ελληνικό θέατρο.

Ο Ian Storey και η Arlene Allan δίνουν στο έργο αυτό βασικές πληροφορίες για τους συγγραφείς και τα είδη του δράματος. Παρέχουν επίσης συνόψεις των σημερινών κατευθύνσεων στην επιστήμη, διάφορες ερμηνευτικές προσεγγίσεις και συνόψεις όλων των σωζόμενων έργων. Είναι ένας εξαιρετικός σύντροφος για νέους αναγνώστες στο αρχαίο ελληνικό δράμα. Το περιεκτικό πεδίο εφαρμογής του και η συμπερίληψη δευτερευουσών μορφών το καθιστά ιδιαίτερα χρήσιμο για εκπαιδευτικούς που θέλουν να δώσουν στους μαθητές μια πιο ολοκληρωμένη εικόνα του θέματος.

Οι συγγραφείς χωρίζουν το βιβλίο τους σε 6 κεφάλαια (δράμα, τραγωδία, σατυρικό δράμα, κωμωδία, προσεγγίσεις και συνόψεις), καθένα από τα οποία χωρίζεται περαιτέρω σε υποκεφάλαια. Το κεφάλαιο 1 είναι μια γενική εισαγωγή στο ελληνικό δράμα, παρέχοντας πληροφορίες για τα δραματικά φεστιβάλ, τη σχέση του δράματος με τον Διόνυσο και την πόλη, τον φυσικό χώρο και τη μηχανική και το κοινό. Οι συγγραφείς παραθέτουν πρωτογενείς πηγές και τρέχουσες μελέτες, εισάγοντας μερικές από τις συνεχιζόμενες συζητήσεις σχετικά με τη φύση του ελληνικού δράματος.

Το κεφάλαιο 2 καλύπτει την τραγωδία. Ξεκινά με μια επισκόπηση της τραγωδίας και της προέλευσής της, όπου οι συγγραφείς αναζητούν έναν λειτουργικό ορισμό της τραγωδίας που λαμβάνει υπόψη, τόσο τις απόψεις του Αριστοτέλη, όσο και τις πιο σύγχρονες αντιλήψεις για το «τραγικό». Μετά από συζήτηση για την πλοκή, τον χαρακτήρα και την υπεροχή του λόγου έναντι των σκηνικών εφέ, υπάρχει μια λεπτομερής ματιά στη δομή ενός τραγικού έργου. Οι συγγραφείς δίνουν σύντομες επισκοπήσεις άλλων, λιγότερο γνωστών θεατρικών συγγραφέων, αλλά εστιάζουν τις προσπάθειές τους στην τριάδα των τριών μεγάλων τραγικών: τον Αισχύλο, τον Σοφοκλή και τον Ευριπίδη. Κάθε ενότητα για τους σημαντικότερους τραγωδούς έχει μια επισκόπηση της ζωής και των έργων, τα κυρίαρχα θέματα, τη σημασία του χαρακτήρα, τη χορωδιακή τεχνική, τις καινοτομίες και τη σχέση τους με τα σύγχρονα κοινωνικά, πολιτικά και φιλοσοφικά κινήματα. Στην ενότητα για τον Αισχύλο είναι πολύ διεξοδικό και η επισκόπηση των έργων περιλαμβάνει ακόμη και τη συζήτηση για τον Προμηθέα. Οι συγγραφείς παρέχουν επίσης μια συζήτηση για την τραγική τεχνική του Αισχύλου. Η αντιμετώπιση της έντασης από τον Αισχύλο, σε αντίθεση με την έμφαση του Αριστοτέλη στις ανατροπές, σίγουρα θα βοηθήσει τους αναγνώστες να εκτιμήσουν τη μοναδική προσέγγιση του Αισχύλου στο δράμα. Από διδακτική άποψη, η συζήτηση για τη μοίρα είναι ιδιαίτερα ευεργετική. Όπως επισημαίνουν οι συγγραφείς, οι σύγχρονοι αναγνώστες συχνά καταφεύγουν στη Μοίρα ως μια βολική εξήγηση για το τι συμβαίνει στην αθηναϊκή τραγωδία. Ωστόσο, οι περισσότεροι τραγικοί ήρωες δεν είναι χωρίς επιλογή και είναι υπεύθυνοι για τις επιλογές τους. Σε μια σύντομη ενότητα με τίτλο «Ο Αισχύλος και η εποχή του», παρουσιάζεται μια κατατοπιστική επισκόπηση των μεγάλων ιστορικών και πολιτικών γεγονότων της ζωής του Αισχύλου. Γίνεται συζήτηση για το πώς μερικά από τα έργα του Αισχύλου, ειδικά οι Πέρσες, οι Ευμενίδες και οι Ικέτιδες, αντικατοπτρίζουν αυτές τις ιστορικές και πολιτικές εξελίξεις. Στην ενότητα τον Σοφοκλή παρουσιάζονται απόψεις που είναι, ως επί το πλείστον, παραδοσιακές. Χρήσιμη και ενδιαφέρουσα είναι η συζήτηση για το ηθικό σύμπαν του Σοφοκλή. Ξεκινώντας από τις διάφορες προσεγγίσεις της ηθικής του Σοφοκλή από τους μελετητές όλα αυτά τα χρόνια, οι συγγραφείς επισημαίνουν τα δυνατά και αδύνατα σημεία. Στην ενότητα για τον Ευριπίδη, οι συγγραφείς προετοιμάζουν τους αναγνώστες ώστε να προσεγγίσουν τους, μερικές φορές, ανορθόδοξους μύθους που βρίσκονται στον Ευριπίδη. Μια σύντομη συζήτηση για την ψυχολογία (Ο Ευριπίδης και η ψυχολογία) ασχολείται με μια σημαντική πτυχή στην ευριπίδεια επιστήμη: τις γυναίκες (Ο Ευριπίδης και οι γυναίκες). Οι συγγραφείς επιχειρούν να απαντήσουν στο πανάρχαιο ερώτημα: Ήταν μισογύνης ή φεμινιστής ο Ευριπίδης; Εκθέτουν και τις δύο πλευρές του επιχειρήματος χωρίς να ευνοούν κανένα από τα δύο. Οι συγγραφείς εξετάζουν εν συντομία μια σειρά θεατρικών έργων σε αυτό το πλαίσιο, συμπεριλαμβανομένων των Ικέτιδων. Μεγάλο ενδιαφέρον για τους αναγνώστες θα έχει η σύντομη συζήτηση για το πώς ειδικά οι Τρωάδες φαίνεται να διαπνέονται από αντιπολεμικά αισθήματα ακόμη και όταν η Αθήνα εμπλέκεται στον Πελοποννησιακό Πόλεμο. Η συζήτηση για τον Ευριπίδη τελειώνει με μια ματιά στη νέα μουσική και τον Ευριπίδη.

Το κεφάλαιο 3 δίνει μια σύντομη επισκόπηση του σατυρικού δράματος. Αυτό το κεφάλαιο καλύπτει αποτελεσματικά τα λίγα που γνωρίζουμε για τα σατυρικά έργα, κάνοντας καλή χρήση των σωζόμενων θραυσμάτων και του μόνου σωζόμενου, Κύκλωψ. Πρόκειται για ένα πολύ διαφωτιστικό και γενικά ενδιαφέρον ανάγνωσμα.

Το κεφάλαιο 4 ασχολείται με την κωμωδία. Οι συγγραφείς αρχίζουν με μια εισαγωγή στο είδος, τα υποκεφάλαια χωρίζονται χρονολογικά χρησιμοποιώντας τις παραδοσιακές οριοθετήσεις της Παλαιάς, της Μέσης και της Νέας Κωμωδίας. Μέσα σε κάθε ένα από αυτά τα υποκεφάλαια βρίσκονται συζητήσεις για τους διάφορους κωμικούς. Αν και ο Αριστοφάνης λαμβάνει την πληρέστερη ανάπτυξη, υπάρχουν άφθονες πληροφορίες για άλλους γνωστούς κωμικούς ποιητές όπως ο Κρατίνος και ο Εύπολις. Η ενότητα για την Παλιά Κωμωδία, η μεγαλύτερη, ξεκινά με το πρωταρχικό καθοριστικό χαρακτηριστικό της Παλαιάς Κωμωδίας: την έλλειψη μιας πραγματικής «πλοκής». Η παλιά κωμωδία, τονίζεται, ήταν μάλλον μια «φαντασία» ή «φάρσα» επικεντρωμένη σε μια μεγάλη ιδέα. Ακολουθούν χρήσιμες συζητήσεις για τις σκηνοθετικές συμβάσεις, τη χρήση του χορού και τέσσερις μικρότερες υποενότητες για τα είδη κωμωδίας: καλλιτεχνική παρωδία, θεματική της Χρυσής Εποχής, πολιτική ή επίκαιρη και την κωμωδία των ιδεών. Κάθε μία από αυτές τις ενότητες δίνει άφθονα παραδείγματα όχι μόνο από τον Αριστοφάνη αλλά και από τα σωζόμενα αποσπάσματα άλλων κωμικών. Ακολουθούν ενότητες για κάθε μία από τις διάφορες γενιές της Παλαιάς Κωμωδίας, ξεκινώντας από τον Χιονίδη και τελειώνοντας, φυσικά, με τον Αριστοφάνη. Στην ενότητα για τον Αριστοφάνη περιγράφεται γιατί ήταν καινοτόμος και αναδεικνύεται η αγάπη του για την τραγική παρωδία, όπως και η αγάπη του για την πολιτική σάτιρα και την επικαιρότητα.

Στο 5ο κεφάλαιο παρουσιάζονται σύντομες επισκοπήσεις κάποιων από τις σημαντικότερες επιστημονικές προσεγγίσεις του ελληνικού δράματος, ξεκινώντας με την κριτική κειμένων και τη Νέα Κριτική και συμπεριλαμβάνοντας περισσότερες θεωρητικές προσεγγίσεις όπως η ψυχανάλυση, οι σπουδές φύλου και η κριτική απόδοσης.

Το κεφάλαιο 6 αποτελείται από συνόψεις όλων των σωζόμενων τραγικών και κωμικών έργων. Κάθε σύνοψη περιλαμβάνει: 1. Όλους τους τίτλους κάτω από τους οποίους μπορεί να καταχωρηθεί ένα θεατρικό έργο. 2. προτεινόμενη ημερομηνία και τόπος αρχικής εκτέλεσης (εάν είναι γνωστή)· 3. κατάλογος χαρακτήρων και μελών της χορωδίας· 4. περιγραφή της ρύθμισης· 5. σύνοψη· και 6. Μια σύντομη ανάλυση.

Περιεχόμενα

Πρόλογος στην πρώτη έκδοση
Πρόλογος στη δεύτερη έκδοση
Πρόλογος συγγραφέων στην ελληνική έκδοση
Κατάλογος εικόνων
Κατάλογος χαρτών και σχεδιαγραμμάτων
Συντομογραφίες και σύμβολα
ΟΨΕΙΣ ΤΟΥ ΑΡΧΑΙΟΕΛΛΗΝΙΚΟΥ ΔΡΑΜΑΤΟΣ
Η ΑΡΧΑΙΟΕΛΛΗΝΙΚΗ ΤΡΑΓΩΔΙΑ
ΤΟ ΣΑΤΥΡΙΚΟ ΔΡΑΜΑ
Η ΑΡΧΑΙΟΕΛΛΗΝΙΚΗ ΚΩΜΩΔΙΑ
ΠΡΟΣΕΓΓΙΖΟΝΤΑΣ ΤΟ ΑΡΧΑΙΟΕΛΛΗΝΙΚΟ ΔΡΑΜΑ
ΠΕΡΙΛΗΨΕΙΣ ΤΩΝ ΕΡΓΩΝ
Σημειώσεις για το μέτρο
Γλωσσάρι ονομάτων και όρων
Χρονολόγιο
Επιπρόσθετη βιβλιογραφία
Επιπρόσθετη βιβλιογραφία στην ελληνική έκδοση
Βασικό ευρετήριο

Επιμέλεια: Ανδρέας Μαρκαντωνάτος, Γεώργιος Τσομής, Ελένη Μπολιάκη, Αθηνά Καβουλάκη, Ανδρέας Αντωνόπουλος