ALTES MUSEUM, ΒΕΡΟΛΙΝΟ - Το πορτρέτο ως απεικόνιση ενός πραγματικού, συγκεκριμένου, ιστορικού προσώπου είναι ένα από τα βασικά επιτεύγματα της ελληνικής τέχνης. Η επίδρασή του εκτείνεται από την εποχή της Ρωμαϊκής Αυτοκρατορίας μέχρι την Αναγέννηση και μέχρι σήμερα, διαμορφώνοντας τα θεμέλια της δυτικής παράδοσης αναπαράστασης. Ωστόσο, τα ελληνικά πορτρέτα δεν είναι φωτογραφικές απεικονίσεις που μεταφέρουν την αληθινή εμφάνιση ενός προσώπου, αλλά μάλλον δεσμεύονται από πολιτιστικούς τύπους, χαρακτηρίζοντας τους απεικονιζόμενους ανάλογα με την ηλικία, την κοινωνική θέση και τις σχέσεις με μια συγκεκριμένη ομάδα. Οι αποφασιστικοί παράγοντες είναι τα επικρατέστερα ιδεώδη που διαμορφώνουν τις μορφές, την περίσταση και τον τόπο εγκατάστασης, τις ιδιότητες των αντίστοιχων «μέσων επικοινωνίας» (αγάλματα, ανάγλυφα, αγγεία κ.λπ.), καθώς και τις προθέσεις του προσώπου που τις ανέθεσε. Τα χαρακτηριστικά εξατομίκευσης καθιστούσαν το πορτρέτο διακριτό, αλλά δεν υπήρχε ανάγκη να ανταποκρίνεται στην αληθινή εικόνα. Η ταυτότητα του θέματος δινόταν με επιγραφές που αποκαλύπτουν και τα ονόματα των μορφών.
Η έκθεση απεικονίζει την εξέλιξη των ελληνικών πορτρέτων στην κορύφωση μεταξύ της αντανάκλασης των κοινωνικών ιδεωδών και της απεικόνισης των προσώπων,που με τις διαφορετικές αντιπαραθέσεις και τους συνδυασμούς τους πρόσφεραν ποικίλες δυνατότητες απόδοσης της ταυτότητας. Ταυτόχρονα, η έκθεση φωτίζει διάφορες πτυχές του πλαισίου του αρχαίου κόσμου και του τρόπου που παραδόθηκαν οι παραδόσεις της ελληνικής προσωπογραφίας στη διάρκεια των αιώνων.
Πορτρέτο του Μ. Αλεξάνδρου (φωτ. © Staatliche Antikensammlungen und Glyptothek München / Renate Kühling).
Ο πυρήνας της έκθεσης αποτελείται από είκοσι αντικείμενα, δανεισμένα από τη Γλυπτοθήκη και τις Κρατικές Συλλογές Αρχαιοτήτων του Μονάχου, συμπεριλαμβανομένων των πορτρέτων από μάρμαρο σημαντικών ποιητών, στρατηγών, φιλοσόφων και βασιλιάδων‧ ένα ιστορικό χάλκινο αντίγραφο‧ και ένα αττικό αγγείο με απεικόνιση της ποιήτριας Σαπφούς. Εκτός από αυτά, υπάρχουν ανακατασκευαστικά αντίγραφα των διάσημων χάλκινων αγαλμάτων των πολεμιστών του Riace, δάνεια από το Liebieghaus της Φρανκφούρτης, τα οποία θα τοποθετηθούν στην ροτόντα του Μουσείου Altes, δίνοντας την ευκαιρία ενός «διαλόγου» με τα αγάλματα των θεών που βρίσκονται τοποθετημένα εκεί. Τα δάνεια θα συμπληρωθούν και θα εμπλουτιστούν με γλυπτά, αγγεία και αντικείμενα από το Antikensammlung, τα οποία κανονικά θα ήταν κρυμμένα σε αποθήκες.
Επιπρόσθετα, θα επιλεγούν εκθέματα από τη μόνιμη έκθεση του Μουσείου Altes με τη βοήθεια ειδικών δεικτών και επεξηγηματικού φυλλαδίου, προκειμένου να διασαφηνιστούν περαιτέρω πτυχές του θέματος. Αυτό επιτρέπει στους επισκέπτες να αποκτήσουν μια νέα προοπτική της μόνιμης έκθεσης. Το επίκεντρο της έκθεσης επιτρέπει την εντατική διατύπωση ερωτημάτων σχετικά με την αντίληψη του προσώπου, τις εξιδανικευμένες εικόνες και τις προβολές της ταυτότητας, απόψεις που εξακολουθούν να ισχύουν σήμερα για ένα ευρύ κοινό και συνεχίζουν να επηρεάζουν την παραγωγή του σύγχρονου πορτρέτου.
Η έκθεση συνοδεύεται από μια τεκμηριωμένη έκδοση που πλαισιώνει τα εκθέματα.
Διάρκεια έκθεσης: 19/06/2019 έως 2/02/2020.
Πηγή: Altes Museum
Πορτρέτο του φιλόσοφου Σωκράτη (φωτ. © Staatliche Antikensammlungen und Glyptothek München / Renate Kühling).