Πρόκειται για μια κύλικα που αποδίδεται από τον Οίκο Christie’s στον ζωγράφο του Βρύγου. Ο ζωγράφος του Βρύγου έζησε στην Αθήνα στις αρχές του 5ου αιώνα π.Χ., τη χρυσή εποχή των αττικών ερυθρόμορφων κυλίκων, και είναι ένας από τους κορυφαίους καλλιτέχνες της εποχής. Η κύλικα που δημοπρατείται είναι πλούσια διακοσμημένη με σκηνές από την καθημερινή ζωή.
Αττική ερυθρόμορφη κύλικα του ζωγράφου του Βρύγου, π. 490-480 π.Χ.
Η κύλιξ ήταν το πιο αγαπητό σχήμα αγγείου στην Αρχαιότητα. Ασκούσε μια ιδιαίτερη γοητεία σε αγγειοπλάστες και αγγειογράφους. Αυτός είναι μάλλον ο λόγος της ύπαρξης πολλών τύπων κυλίκων που σώθηκαν. Στην Αττική συναντάται και σε αρσενικό γένος («φιάλαι ἀργυραί, κύλικες ἀργυροῖ»[1]). Η συγκεκριμένη κύλικα που παρουσιάζεται από τον Οίκο Christie’s ανήκει στον τύπο Β ή ΙΙΙ, στον οποίον το χείλος, το κυρίως σώμα και το πόδι σχηματίζουν συνεχή κύρτωση. Πρόκειται για έναν κομψό τύπο κύλικας που δημιουργήθηκε από Αθηναίους αγγειοπλάστες και παρέμεινε δημοφιλής έως τα μέσα του 5ου αιώνα π.Χ.
Σχεδόν είκοσι κύλικες ή θραύσματα με την επιγραφή Βρύγος ἐποίησεν είναι γνωστά, με το ρήμα ἐποίησεν να αναφέρεται στον κεραμέα με αυτό το όνομα. Από αυτές, οι πέντε καλύτερες αναγνωρίζεται ότι έχουν ζωγραφιστεί από το χέρι του αγγειογράφου, γνωστού ως ζωγράφος του Βρύγου· πήρε το όνομά του, λοιπόν, από τον κεραμέα Βρύγο του οποίου το όνομα εμφανίζεται σε κύλικες που έχει κατασκευάσει.[2] Μια και δεν έχει βρεθεί κύλικα με το ρήμα ἔγραψεν, δεν είμαστε σίγουροι εάν ο ζωγράφος του Βρύγου ήταν ο ίδιος ο κεραμέας Βρύγος.[3]
Ο ζωγράφος του Βρύγου ήταν κυρίως κυλικογράφος, αλλά ζωγράφισε και άλλα αγγεία που σχετίζονται με συμπόσια.[4] Μαζί με τους ζωγράφους Δούρι, Ονήσιμο (ζωγράφο του Παναιτίου) και τον Μάκρωνα, ο ζωγράφος του Βρύγου θεωρείται ένας από τους κορυφαίους κυλικογράφους της γενιάς του. Ιδιαίτερα αξιοσημείωτη είναι η χρήση αραιού βερνικιού από τον καλλιτέχνη για την επιδέξια απεικόνιση ανατομικών λεπτομερειών, μια τεχνική που χρησιμοποιείται με μεγάλη επίδραση στην κύλικα που παρουσιάζεται από τον Οίκο Christie’s. Θεωρείται ο μεγαλύτερος δάσκαλος στη διακόσμηση του εξωτερικού των κυλίκων και αρέσκεται σε πολύπλοκες συνθέσεις, στις γρήγορες κινήσεις και στην αιωρούμενη πτυχολογία.
Αττική ερυθρόμορφη κύλικα του ζωγράφου του Βρύγου, π. 490-480 π.Χ.
Και οι δύο πλευρές του εξωτερικού παρουσιάζουν σκηνές από παλαίστρα, με τη θεματική συνέχεια να διακόπτεται από τις δύο λαβές. Οι μορφές πατούν στον στενότερο εσωτερικό κύκλο και τα σώματά τους κινούνται σε ολόκληρη την επιφάνεια του αγγείου. Η σύνθεση βασίζεται στην κίνηση. Στη μία όψη, δύο νεαροί, γυμνοί παγκρατιστές συμμετέχουν σε έναν αγώνα, με έναν γενειοφόρο διαιτητή ντυμένο με ιμάτιο που κρατάει μία ράβδο, κοιτάζοντας από τη δεξιά πλευρά. Ένας μαχητής στέκεται με τα χέρια του ανοιχτά, έτοιμος να δώσει ένα χτύπημα, ενώ ο αντίπαλός του γέρνει προς τα πίσω, το δεξί του χέρι προεξέχει προς τα εμπρός, το αριστερό του λυγισμένο πίσω με το χέρι του να προστατεύει το κεφάλι του. Ένα δεύτερο ζευγάρι μαχητών μάχεται προς τα αριστερά, με τον διαιτητή τους να απομακρύνεται. Ο ένας στέκεται με το αριστερό του χέρι σηκωμένο στο κεφάλι του, έτοιμος να δώσει ένα χτύπημα με το δεξί, το οποίο τραβιέται προς τα πίσω. Ο αντίπαλός του σκύβει σε ένα σκύψιμο και το κεφάλι του στρέφεται κατά μέτωπο. Ένας κίονας με ραβδώσεις στέκεται στην άκρη δεξιά.
Αττική ερυθρόμορφη κύλικα του ζωγράφου του Βρύγου, π. 490-480 π.Χ. (λεπτομέρεια).
Στο κέντρο της άλλης πλευράς υπάρχει μια σκηνή ερωτοτροπίας μεταξύ ενός γενειοφόρου άνδρα και ενός γυμνού νεαρού που στέκεται μπροστά του, ο άνδρας φοράει ιμάτιο και στηρίζεται σε ένα μπαστούνι. Κρατά ένα πουγκί στο δεξί του χέρι και προσφέρει σε νεαρό έναν λαγό, τον οποίο βαστά από τα αυτιά και τον προτείνει. Ο νεαρός κρατά μια στλεγγίδα και ένας σκύλος στέκεται μπροστά τους. Προς τα δεξιά στέκεται ένας άλλος νεαρός άνδρας ενδεδυμένος με ιμάτιο, ο οποίος στηρίζεται σε ραβδί, και ένας νεαρός γυμνός ακοντιστής, που περπατά προς τα δεξιά αλλά κοιτάζει πίσω. Ανάμεσά τους κρέμεται ένα ζευγάρι αλτήρων. Στα αριστερά στέκεται ένας γυμνός νεαρός άνδρας, που χρησιμοποιεί μια στλεγγίδα στο αριστερό του χέρι, και ένα αγόρι που φοράει χλαμύδες, κρατώντας ένα ραβδί σε σχήμα Τ. Η σχέση μεταξύ ενός ηλικιωμένου άνδρα (εραστή) και ενός νέου (ερώμενου) έχει ερμηνευθεί ως «μια μορφή καθοδήγησης, που ενσταλάζει τα ήθη της ανδρικής κοινωνίας στη νεολαία της πόλης».[5]
Αττική ερυθρόμορφη κύλικα του ζωγράφου του Βρύγου, π. 490-480 π.Χ.
Αττική ερυθρόμορφη κύλικα του ζωγράφου του Βρύγου, π. 490-480 π.Χ. (λεπτομέρεια).
Ο ζωγράφος του Βρύγου ήταν εξαιρετικά ικανός στην απόδοση ηθογραφικών σκηνών και ιδιαίτερα συμποσίου και κωμού, όπως βλέπουμε στο εγκόλπιο (εσωτερικό κύκλο/μετάλλιο του πυθμένα) της κύλικας των Christie’s (αλλά και σε άλλα έργα του ζωγράφου, όπως η κύλικα του Würzburg, στο μετάλλιο της οποία εικονίζεται νεαρή δούλα να βοηθά νέο να κάνει εμετό). Το μετάλλιο της κύλικας που παρουσιάζεται απεικονίζει τα επακόλουθα της υπερβολικής απόλαυσης σε συμπόσιο: ένας γενειοφόρος μέθυσος κάνει εμετό σε μια λεκάνη που κρατά ένα γυμνό αγόρι. Ο άνδρας φοράει το ιμάτιό του πάνω από τους ώμους του και στηρίζεται σε ένα ραβδί σε σχήμα Τ. Στο χαμηλωμένο δεξί του χέρι, κρατά κάτι που φαίνεται να είναι ένα φτερό, το οποίο θα είχε χρησιμοποιηθεί για να γαργαλήσει το πίσω μέρος του λαιμού του για να προκαλέσει εμετό. Ο νεαρός κρατά τη λεκάνη από το πόδι και το χείλος. Πίσω του κρέμεται μια αυλοθήκη (συβήνη). Η σκηνή περικλείεται μέσα σε μια ζώνη αριστερόστροφου μαιάνδρου και υπάρχει μια επιγραφή χωρίς νόημα στο πεδίο. Η λεκάνη είναι διακοσμημένη με μια μαύρη ταινία κάτω από το χείλος και έχει παρόμοια μορφή με ένα παράδειγμα με δύο λαβές που φαίνεται σε ένα κύπελλο κοντά στον ζωγράφο του Βρύγου στην Κοπεγχάγη, τοποθετημένο δίπλα σε ένα ανάκλιντρο.[6]
Αττική ερυθρόμορφη κύλικα του ζωγράφου του Βρύγου, π. 490-480 π.Χ. (λεπτομέρεια).
Επιμέλεια
Δημήτρης Γαρουφαλής
Αρχαιολόγος
Βιβλιογραφία - Σημειώσεις
[1] IGI2 283137.
[2] Robertson M. 2001, Η τέχνη της αγγειογραφίας στην κλασική Αθήνα, Αθήνα, 77.
[3] Ό.π. 145.
[4] Williams D., Corpus Vasorum Antiquorum, British Museum, vol. 9, 54.
[5] Neils J., «Η Αθήνα στην εποχή του ζωγράφου του Βερολίνου», στο J. M. Padgett, The Berlin Painter and His World, 8.
[6] Sparkes B. & Talcott L., Pots and Pans of Classical Athens, αρ. 21.
Αττική ερυθρόμορφη κύλικα του ζωγράφου του Βρύγου, π. 490-480 π.Χ.