Την Κυριακή 24 Νοεμβρίου 2024 έφυγε από τη ζωή ο καθηγητής Κόλιν Ρένφριου. Ο βαρώνος Άντριου Κόλιν Ρένφριου (25 Ιουλίου 1937 - 24 Νοεμβρίου 2024) ήταν Βρετανός αρχαιολόγος και παλαιογλωσσολόγος. Διακρίθηκε για το ερευνητικό του έργο του σχετικά με τη ραδιοχρονολόγηση, την προϊστορία των γλωσσών, την αρχαιογενετική, καθώς και την πρόληψη της αρχαιοκλοπής σε αρχαιολογικούς χώρους. Ανέπτυξε την υπόθεση της Ανατολίας, μη καθολικά αποδεκτή, η οποία υποστηρίζει ότι πρωτοϊνδοευρωπαϊκή, η ανακατασκευασμένη πρόγονος των ινδοευρωπαϊκών γλωσσών, προήλθε περίπου πριν από 9.000 χρόνια από την Ανατολία και μετανάστευσε με την εξάπλωση της γεωργίας σε ολόκληρη τη Μεσόγειο και στην Κεντρική και Βόρεια Ευρώπη. Η υπόθεση αυτή αντιτίθεται φαινομενικά στην Υπόθεση Κούργκαν της Μαρίγια Γκιμπούτας, η οποία αναφέρει ότι οι Πρωτοϊνδοευρωπαίοι εξαπλώθηκαν μέσω μετανάστευσης των λαών από τη στέπα του Πόντου-Κασπίας περίπου πριν από 6.000 χρόνια. Πρώην καθηγητής της αρχαιολογίας στο πανεπιστήμιο του Κέιμπριτζ και διευθυντής του Ινστιτούτου McDonald είναι πλέον μέλος της Βρετανικής Ακαδημίας και μέλος της Εθνικής Ακαδημίας Επιστημών.
Δήλωση της Υπουργού Πολιτισμού Λίνας Μενδώνη για την απώλεια του Colin Renfrew
Πληροφορούμενη την απώλεια του Colin Renfrew, η Υπουργός Πολιτισμού Λίνα Μενδώνη έκανε την ακόλουθη δήλωση:
Με μεγάλη θλίψη πληροφορήθηκα την απώλεια του Colin Renfrew, ενός σπουδαίου αρχαιολόγου, που καταλείπει μεγάλη κληρονομιά και καινοτόμες προσεγγίσεις.
Στη μακρόχρονη επιστημονική του σταδιοδρομία, ο Colin Renfrew συνδύασε αρμονικά τη διδασκαλία με τη συγγραφή, την έρευνα και την ανασκαφική δραστηριότητα, αφήνοντας διακριτή την σφραγίδα του σε κάθε τομέα.
Σημαντικότατη, και πολλαπλώς επιδραστική, υπήρξε η ακαδημαϊκή συμβολή του στην προϊστορία των γλωσσών, τη ραδιοχρονολόγηση, την αρχαιογενετική και τη νευροαρχαιολογία. Κάτι που όχι μόνον αποδεικνύει την ευρύτητα των γνώσεών του και το βάθος της επιστημονικής οπτικής του, αλλά διαμόρφωνε και ένα πρότυπο επιστημονικής προσέγγισης, που εδραζόταν σε συνολική εποπτεία των επιμέρους αντικειμένων, όπως αυτή αντικατοπτρίζεται στο ογκώδες συγγραφικό του έργο.
Η παρουσία του στην έρευνα του πεδίου ήταν πάντοτε ακάματη: Από τον προϊστορικό οικισμό των Σιταγρών Δράμας για να αφιερωθεί στις Κυκλάδες, στη Φυλακωπή της Μήλου, τη Μαρκιανή της Αμοργού και, επί χρόνια και έως το τέλος, στην Κέρο. Ισως, να ήταν η αγάπη του για τον Κυκλαδικό Πολιτισμό και τα νησιά, που τον δημιούργησαν, η αιτία που από πολύ νωρίς αφοσιώθηκε στον αγώνα κατά της αρχαιοκαπηλίας και του παράνομου εμπορίου αρχαιοτήτων, στα οποία αφιέρωσε τεράστια ενέργεια.
Είχα την τύχη να γνωρίσω από κοντά τον Colin Renfrew. Είχα τη χαρά να θαυμάσω έναν άψογο συνδυασμό θεωρίας και πράξης, και την αφοσίωση με την οποία υπηρετούσε την επιστήμη του. Σε κάθε συζήτηση μαζί του, ο συνομιλητής του μπορούσε εύκολα και να διαπιστώσει τη μεγάλη του αγάπη για την Ελλάδα και τον πολιτισμό της.
Στην οικογένειά του, τους φίλους και τους μαθητές του απευθύνω ειλικρινέστατα συλλυπητήρια.
Ο Σύλλογος Ελλήνων Αρχαιολόγων αποχαιρετά τον καθηγητή Κόλιν Ρένφριου
Ο Βαρώνος Άντριου Κόλιν Ρένφριου (Baron Renfrew of Kaimsthorn, 1937-2024), Βρετανός - Σκωτσέζος στην καταγωγή – αρχαιολόγος και παλαιογλωσσολόγος, Καθηγητής στο Πανεπιστήμιο του Cambridge και Διευθυντής του Ινστιτούτου Αρχαιολογικής Έρευνας McDonald του Πανεπιστημίου του Cambridge, υπήρξε κορυφαίος εκπρόσωπος της ευρωπαϊκής αρχαιολογίας του 20ου και του 21ου αιώνα. Φοίτησε στο Πανεπιστήμιο του Cambridge, σπουδάζοντας Φυσικές Επιστήμες, Αρχαιολογία και Ανθρωπολογία, όπου και ολοκλήρωσε τη διδακτορική του διατριβή με θέμα την Νεολιθική περίοδο και την Εποχή του Χαλκού στις Κυκλάδες (Neolithic and Bronze Age cultures of the Cyclades and their external relations, 1965).
Διηύθυνε ανασκαφές (μόνος του ή από κοινού με σημαντικούς Έλληνες καθηγητές και επιστήμονες) στους Σιταγρούς της Μακεδονίας, στις Κυκλάδες (Φυλακωπή Μήλου, Σάλιαγκος Αντιπαρου, Μαρκιανή Αμοργού, Κέρος κ.ά.) αλλά και στη θέση Quanterness στη Σκωτία.
Διακρίθηκε για το ερευνητικό του έργο σχετικά με τη θεωρία της αρχαιολογίας, τη ραδιοχρονολόγηση, την προϊστορία των γλωσσών και την αρχαιογενετική, αλλάζοντας για πάντα τις μεθόδους προσέγγισης και αφήγησης της προϊστορικής περιόδου. Χαρακτηριστικές σε αυτήν την κατεύθυνση, μεταξύ της τεράστιας και πολυσήμαντης εργογραφίας του, υπήρξαν οι μονογραφίες «The Emergence of Civilisation: The Cyclades and the Aegean in the Third Millennium Β.C. (1972) , Before Civilisation: The Radiocarbon Revolution and Prehistoric Europe (1973), καθώς και το περίφημο «Archaeology: Theories, Methods, and Practice» (1991) που συνέγραψε μαζί με τον Paul Bahn.
Ο Καθηγητής Ρένφριου φρόντισε να λειτουργήσει από το 1996 στο πλαίσιο του Ιδρύματος McDonald το Κέντρο Έρευνας Παράνομων Αρχαιοτήτων (Illicit Antiquities Research Center), που επικεντρώθηκε στην ανάγκη καταπολέμησης των λαθρανασκαφών και της παράνομης διακίνησης αρχαιοτήτων, με έμφαση στην προσπάθεια να σταματήσουν τα μεγάλα Μουσεία του εξωτερικού να προμηθεύονται αρχαιότητες με άδηλη προέλευση, ώστε να καταπολεμηθεί στη ρίζα της η παράνομη διακίνηση των αρχαιοτήτων. Ο Καθηγητής Ρένφριου υποστήριξε με παρρησία και ενάργεια την άποψη ότι οι λαθρανασκαφείς και οι συλλέκτες ανήκουν στον ίδιο κύκλο του εγκλήματος.
Μειλίχιος αλλά και αυστηρός, με πηγαίο χιούμορ, ο Κόλιν Ρένφριου δεν υπήρξε μόνο ένας από τους πιο σημαντικούς αρχαιολόγους όλων των εποχών, αλλά και ένας εξαιρετικός δάσκαλος, συνεργάτης και εγκάρδιος φίλος. Το Δ.Σ. του Συλλόγου Ελλήνων Αρχαιολόγων απευθύνει θερμά συλλυπητήρια στην οικογένεια, τους συνεργάτες, τους μαθητές και τους φίλους του.
Κόλιν Ρένφριου (1937 -2024)