ΠΑΝΑΓΙΩΤΗΣ ΚΑΜΠΑΝΗΣ * - Ο συγγραφέας, με το παρόν βιβλίο, προσφέρει στο αναγνωστικό κοινό υλικό μείζονος σημασίας για τη μελέτη της κοινωνίας, του πολιτισμού και των ιδεών καθώς και για τη συνέχεια ανάμεσα στον προχριστιανικό και τον χριστιανικό κόσμο της Ύστερης Αρχαιότητας. Πυρήνας της μελέτης είναι η μαγεία, μια εκ των παλαιοτέρων ανθρώπινων δραστηριοτήτων στο πέρασμα των αιώνων. Πρόκειται για βιβλίο μέσα από τις σελίδες του οποίου ο αναγνώστης έχει την ευκαιρία να έλθει σε επαφή με τη μαγεία κατά τα τους μεταβατικούς χρόνους από την Αρχαιότητα προς τον Μεσαίωνα. Η μελέτη του συγγραφέα παρουσιάζει, με τρόπο τεκμηριωμένο, τη μαγεία και την αστρολογία της Ύστερης Αρχαιότητας και του Μεσαίωνα, μέσα από μικρογραφίες, «λίθους», φυλακτά και άλλα αρχαία αντικείμενα, αλλά και τις σχετικές αρχαίες παραδόσεις από τις οποίες αυτά εμπνέονται. Ιδιαίτερη έμφαση δίδεται στη μελέτη της χριστιανικής μαγείας, καρπός πολυσχιδούς έρευνας και εργασίας του συγγραφέα. Συγχρόνως το παρόν πόνημα προσφέρει ένα πρωτότυπο και ευρύ κατάλογο από φυλακτά της Ύστερης Αρχαιότητας και τη χρήση τους μέσω μιας ποικιλίας θρησκευτικών δεδομένων· προβαίνει επίσης σε εμβριθείς συγκριτικές αναφορές ανάμεσα στα χριστιανικά και μη χριστιανικά φυλακτά και προβάλλει με εντυπωσιακό τρόπο τον συγκερασμό πολιτιστικών στοιχείων σχετικών με τη μαγεία (μεσοποτάμιων, αιγυπτιακών, περσικών, εβραϊκών και ελληνικών) εξέλιξη που έλαβε χώρα κατά την ελληνορωμαϊκή περίοδο. Ο συγγραφέας, με ματιά όχι μόνο αρχαιολογική αλλά συγχρόνως ανθρωπολογική και φιλοσοφική, ερευνά τη σημασία των φυλακτών και αποκρυπτογραφεί τις ανθρώπινες φιλοδοξίες που ενσωματώνουν, φέρνοντας τον σύγχρονο αναγνώστη κοντά στη σκέψη και τις απόψεις των ανθρώπων της Ύστερης Αρχαιότητας και του Μεσαίωνα. Με την εργασία αυτή επιτυγχάνεται να αποκαλυφθούν οι βαθύτερες σχέσεις ανάμεσα στη μαγεία και τη θρησκεία.
«Εθνικοί και χριστιανοί θεωρούσαν τα φυλακτά ως αντικείμενα προικισμένα με υπερφυσική δύναμη, χάρη στην οποία εξουδετέρωναν όλες τις συμφορές που προκαλούσαν στην ανθρώπινη ζωή οι δαίμονες του κακού. Για να ανακαλύψουμε το βαθύτερο νόημα ενός φυλακτού χρειάζεται να εισχωρήσουμε στα θρησκευτικά αισθήματα που μετέδιδε στον κάτοχό του και να καταλάβουμε τον τρόπο με τον οποίο λειτουργούσε ως ασπίδα προστασίας. Στο υπόβαθρο των φυλακτών δεν βρίσκεται η λογική αλλά η πίστη. Κάθε αντικείμενο μπορεί να λειτουργήσει ως φυλακτό, να μας περιφρουρήσει, να μας προστατέψει από αρνητικές δυνάμεις, δίνοντάς μας ένα αίσθημα ασφάλειας, αλλά και να μας φωτίσει σε μια δύσκολη στιγμή, αν του εκχωρήσουμε ένα κομμάτι από την ψυχή μας κι αν το επενδύσουμε με την πίστη μας. Η δική μας ενέργεια, η δική μας ψυχή επηρεάζει την ύλη, δίνοντάς της μια θεϊκή ιδιότητα. Σκοπός του βιβλίου είναι να περιγράψει τα φυλακτά ως αντικείμενα που συνδέονται άμεσα με τα συναισθήματα των ανθρώπων και να προσπαθήσει να ερμηνεύσει το πώς και το γιατί επιβίωσαν κατά τη χριστιανική εποχή, παρά τη μεγάλη πολεμική που δέχθηκαν».
Από το οπισθόφυλλο του βιβλίου
Απόψεις για το βιβλίο
«Με τα θερμότερα συγχαρητήρια μου για μία μελέτη με την οποία θα ζούμε για πολλά χρόνια».
Peter Brown, Καθηγητής της Ύστερης Αρχαιότητας, University of Princeton
«…το υλικό που δημοσιεύει και σχολιάζει ο Παναγιώτης Καμπάνης σε αυτό το βιβλίο έχει εξαιρετική σημασία για τη μελέτη της κοινωνίας, του πολιτισμού και των ιδεών και θα δώσει πολύτιμα ερεθίσματα για την έρευνα της ύστερης αρχαιότητας».
Άγγελος Χανιώτης, Καθηγητής Αρχαίας Ιστορίας και Αρχαιογνωστικών Σπουδών, Institute for Advanced Study, University of Princeton
«Ο Παναγιώτης Καμπάνης έχει γράψει ένα εξαιρετικό βιβλίο, στο οποίο εξετάζει διεξοδικά τα φυλακτά της ύστερης αρχαιότητας, καθώς και τις αρχαίες παραδόσεις από τις οποίες εμπνέονταν. Η προσέγγισή του δεν είναι μόνο αρχαιολογική αλλά και ανθρωπολογική ή ακόμα και φιλοσοφική. Εξερευνά τη σημασία των φυλακτών και τις φιλοδοξίες αυτών που τα χρησιμοποιούσαν. Ψάχνει μέσα από τις λέξεις, τόσο των εθνικών, όσο και των πρώιμων χριστιανών συγγραφέων, τον άρρητο λόγο, ώστε να επιτύχει την βαθύτερη κατανόηση των απόψεων τους για την λειτουργία του σύμπαντος και της ζωής. Ο Καμπάνης αναγνωρίζει και σέβεται τα υπαρξιακά ερωτήματα του ανθρώπου και τονίζει τη σημασία της συνέχειας της πίστης».
Jeffrey Spier, Καθηγητής Αρχαιολογίας και Τέχνης της Ύστερης Αρχαιότητας και του Βυζαντίου, The University of Arizona, Tucson, Διευθυντής του J.P.Getty Museum
* Παναγιώτης Καμπάνης είναι απόφοιτος του Αρχαιολογικού Τμήματος της Φιλοσοφικής Σχολής του Πανεπιστημίου του Βελιγραδίου και Διδάκτορας της Ιστορίας και του Πολιτισμού της Ύστερης Αρχαιότητας, του τμήματος Ιστορίας, Αρχαιολογίας και Κοινωνικής Ανθρωπολογίας της Σχολής Επιστημών του Ανθρώπου του Πανεπιστημίου Θεσσαλίας. Το 2015 έγινε δεκτός ως Μεταδιδακτορικός Ερευνητής της έδρας Βυζαντινής Αρχαιολογίας και Τέχνης του Αριστοτελείου Πανεπιστημίου Θεσσαλονίκης. Εδώ και 27 χρόνια εργάζεται ως Αρχαιολόγος Βυζαντινών και Μεταβυζαντινών Αρχαιοτήτων στο Μουσείο Βυζαντινού Πολιτισμού, που υπάγεται στο Υπουργείο Πολιτισμού & Αθλητισμού. Στην μέχρι τώρα καριέρα του έχει επιμεληθεί πάνω από 47 αρχαιολογικές εκθέσεις, 12 σύγχρονης τέχνης και σημαντικό αριθμό πολιτιστικών εκδηλώσεων. Έχει γράψει 8 βιβλία-μονογραφίες, δημοσίευσε πάνω από 120 άρθρα σε διάφορα διεθνή περιοδικά, επιμελήθηκε ή συμμετείχε σε 6 ψηφιακές εκδόσεις, αρθρογραφεί τακτικά σε διάφορα μέσα κοινωνικής δικτύωσης και είναι ενεργό μέλος σε 16 Ιδρύματα στην Ελλάδα και στο εξωτερικό.
Εκδόσεις Γράφημα, Θεσσαλονίκη 2017, Σελ. 338
