ΙΕΡΟΥΣΑΛΗΜ - Για πρώτη φορά, οι αρχαιολόγοι ανακάλυψαν μια λίθινη επιγραφή της περιόδου του Δεύτερου Ναού που φέρει το όνομα της Ιερουσαλήμ ως Yerushalayim, όπως γράφεται στα εβραϊκά σήμερα. Η επιγραφή της Ιερουσαλήμ, σκαλισμένη σε έναν κίονα από ασβεστόλιθο, αποκαλύφθηκε κατά τη διάρκεια ανασκαφών υπό την ηγεσία της Danit Levy για λογαριασμό της Ισραηλινής Αρχής Αρχαιοτήτων (IAA) στο Binyanei Ha'Uma, ένα συνεδριακό κέντρο στην Ιερουσαλήμ. Το δελτίο τύπου της IAA που ανακοινώνει την ανακάλυψη περιγράφει την επιγραφή ως εξής: Αραμαϊκή αλλά γραμμένη με εβραϊκό αλφάβητο. «Οι επιγραφές της περιόδου του Πρώτου και του Δεύτερου Ναού που αναφέρουν την Ιερουσαλήμ είναι αρκετά σπάνιες. Αλλά ακόμη πιο μοναδική είναι η πλήρης ορθογραφία του ονόματος όπως το γνωρίζουμε σήμερα, η οποία συνήθως εμφανίζεται στη στενογραφική έκδοση», εξήγησε ο Δρ Yuval Baruch, αρχαιολόγος της περιφέρειας Ιερουσαλήμ για την IAA, και ο καθηγητής Ronny Reich του Πανεπιστημίου της Χάιφα. «Αυτή είναι η μόνη λίθινη επιγραφή της περιόδου του Δεύτερου Ναού που είναι γνωστή όπου εμφανίζεται η πλήρης ορθογραφία».
Αυτή η επιγραφή της Ιερουσαλήμ, που χρονολογείται στον 1ο αιώνα π.Χ., αναφέρει το όνομα της πόλης ως "Yerushalayim" και επίσης τον μυθικό Έλληνα τεχνίτη Δαίδαλο (φωτ.: Danit Levy, Ισραηλινή Αρχή Αρχαιοτήτων).
Ωστόσο αυτό δεν είναι το μόνο σημαντικό στοιχείο σε αυτή την επιγραφή. Η σύντομη, σε τρεις γραμμές επιγραφή, χαραγμένη στον ασβεστολιθικό κίονα, αναφέρει επίσης το εξής:
hnnyh br dydlos myrwšlym, δηλαδή «Ανανίας γιος του Δαίδαλου, από την Ιερουσαλήμ».
Ποιος ήταν αυτός ο Ανανίας; Και ποια η σχέση του με τον μυθικό Έλληνα τεχνίτη Δαίδαλο;
Ο σπόνδυλος του κίονα, στον οποίον ήταν γραμμένη η επιγραφή της Ιερουσαλήμ είχε επαναχρησιμοποιηθεί σε μια δομή όπου έδρευε η 10η Ρωμαϊκή Λεγεώνα. Ενώ η επιγραφή δεν παρέχει πληροφορίες σχετικά με το επάγγελμα του Ανανία, οι ερευνητές πιστεύουν ότι ήταν αγγειοπλάστης. Η IAA έχει ανασκάψει στο Binyanei Ha'Uma εδώ και χρόνια, αποκαλύπτοντας σταδιακά ένα κέντρο παραγωγής κεραμικής σε λειτουργία από την εποχή των Ασμονέων έως την ύστερη Ρωμαϊκή περίοδο.
«Αυτή είναι η μεγαλύτερη αρχαία τοποθεσία παραγωγής κεραμικής στην περιοχή της Ιερουσαλήμ», δήλωσε η διευθύντρια της ανασκαφής Danit Levy.
Μέχρι τους πιο σύγχρονους χρόνους, οι εργατικές συντεχνίες ήταν πολύ σημαντικές για την επιβίωση των ανθρώπων σε διάφορα επαγγέλματα. Έμποροι, τεχνίτες, ποιητές και συγγραφείς – κάθε ομάδα χρειαζόταν λίγη επιπλέον βοήθεια όσον αφορά τη διαπραγμάτευση δίκαιων μισθών για τις δεξιότητές τους και την εξασφάλιση των επόμενων θέσεων εργασίας τους. Σε αντίθεση με τα σημερινά εργατικά συνδικάτα, οι συντεχνίες στην αρχαιότητα φρόντιζαν για τον εαυτό τους και εξασφάλιζαν ότι είχαν πρόσβαση στους πόρους που χρειάζονταν για να ευδοκιμήσουν και να ασκήσουν την τέχνη τους.
Η ανακάλυψη της συγκεκριμένης επιγραφής που αναφέρει τον Δαίδαλο στην Ιερουσαλήμ, μπορεί να αποτελεί απόδειξη μιας συγκεκριμένης συντεχνίας της οποίας τα μέλη ταυτίστηκαν με τον τεχνίτη του ελληνικού μύθου. Όπως παρατηρεί ο Aaron Demsky στο άρθρο του «Daedalus in Jerusalem» στο Biblical Αrchaeology Review (49, 3) 2023 (σ. 24-25), το χαραγμένο όνομα πιθανότατα αναφέρεται σε έναν από τους τεχνίτες που λειτουργούσαν στο εργαστήριο ή πιθανώς σε έναν από τους οικοδόμους. Αν ισχύει αυτό, το γεγονός ότι ο Ανανίας αναφέρεται στον εαυτό του ως «γιος του Δαίδαλου» εγείρει μερικές ενδιαφέρουσες πιθανότητες.
Στην αρχαιότητα, ομάδες τεχνιτών υιοθετούσαν συχνά το όνομα θρυλικών ηρώων της τέχνης τους. Για παράδειγμα, μια ομάδα ποιητών από το νησί του Χίου αποκαλούσαν τους εαυτούς τους «γιους του Ομήρου». Όπως και ο Όμηρος, η δεξιοτεχνία του Δαίδαλου ήταν θρυλική. Ενώ το μεγαλύτερο επίτευγμά του θεωρείτο η κατασκευή του φημισμένου Λαβύρινθου του βασιλιά Μίνωα της Κρήτης, ο Δαίδαλος λέγεται επίσης ότι κατασκεύασε το ταύρο, με τον οποίον συνευρέθηκε η σύζυγος του Μίνωα, βασίλισσα Πασιφάη, με αποτέλεσμα τη γέννηση του Μινώταυρου. Ωστόσο, η πιο γνωστή ιστορία που αφορά τον Δαίδαλο αλλά και τον διάσημο γιο του, τον Ίκαρο, ήταν η κατασκευή των πτερύγων στερεωμένων με κερί, με τις οποίες πέταξαν ψηλά στον ουρανό δραπετεύοντας από την Κρήτη – αν και ο Ίκαρος είχε μοιραίο τέλος, καθώς, αψηφώντας τις οδηγίες του πατέρα του, πέταξε πολύ κοντά στον ήλιο.
Όσο για τον Ανανία, θα μπορούσε επίσης να είναι απλώς ο γιος ενός ανθρώπου που ονομαζόταν Δαίδαλος, ο οποίος ήταν πιθανώς Έλληνας που ζούσε στην Ιερουσαλήμ. Μια άλλη πιθανότητα είναι ότι ο Ανανίας είχε μια τάση προς το τραγικό και ταυτίστηκε όχι με τον διάσημο τεχνίτη αλλά με τον άτυχο γιο του, τον Ίκαρο.
Αλλά όπως υποστηρίζει ο Demsky, είναι ίσως πιο πιθανό ότι υπήρχε μια συντεχνία τεχνιτών ή κατασκευαστών της Ιερουσαλήμ που αυτοπροσδιορίζονταν ως «γιοι του Δαίδαλου» και ο Ανανίας πήρε το όνομα ως ένα από τα μέλη της…
Αν πράγματι ισχύει η τελευταία υπόθεση, τότε η επιγραφή είναι μία ακόμη μαρτυρία της μεγάλης επίδρασης της ελληνικής μυθολογίας και του ελληνικού πολιτισμού στους Εβραίους της εποχής.
Η επιγραφή της Ιερουσαλήμ εκτίθεται στο Μουσείο του Ισραήλ, στην Ιερουσαλήμ, μαζί με άλλα αντικείμενα που ανακαλύφθηκαν στην πόλη.
Έκθεση του Μουσείου του Ισραήλ στην Ιερουσαλήμ με την επιγραφή και άλλες αρχαιότητες (φωτ.: Laura Lachman, Μουσείο Ισραήλ).
Πηγή: Biblical Archaeology Review
Η διευθύντρια των ανασκαφών της IAA, Danit Levy, με την επιγραφή της Ιερουσαλήμ in situ (φωτ.: Yoli Shwartz, IAA.