Κυπριακές Αρχαιότητες στην Ελλάδα. Ιστορικό και Νομοθετικό Πλαίσιο

ΑΝΝΑ ΛΕΚΚΑ, ΣΟΦΙΑ ΑΝΤΩΝΙΑΔΟΥ (ΕΠ.) - Η παρουσία κυπριακών αρχαιοτήτων στην Ελλάδα αποτελεί ένα θέμα με ιστορικές, κοινωνικές και πολιτικές προεκτάσεις. Η πραγμάτευση του θέματος αυτού επιχειρείται για πρώτη φορά στο παρόν βιβλίο και καλύπτει ζητήματα διαχείρισης της κυπριακής πολιτιστικής κληρονομιάς καθώς και τομείς συνεργασίας της Ελλάδας με την Κυπριακή Δημοκρατία για την προστασία της.

Το βιβλίο αποτελεί τη δημοσίευση των Πρακτικών Ημερίδας του Συνδέσμου Υποτρόφων "Α. Γ. Λεβέντη" με θέμα "Κυπριακές Αρχαιότητες στην Ελλάδα. Ιστορικό και Νομοθετικό Πλαίσιο", που πραγματοποιήθηκε στην Αθήνα, στις 22/11/2019 στο Σπίτι της Κύπρου του Μορφωτικού Γραφείου της Κυπριακής Πρεσβείας, υπό των αιγίδα των Πολιτιστικών Υπηρεσιών του Υπουργείου Παιδείας, Πολιτισμού, Αθλητισμού και Νεολαίας της Κυπριακής Δημοκρατίας.

Εξετάζονται μία σειρά από θέματα, όπως το νομικό πλαίσιο που καθόριζε τη διακίνηση κυπριακών αρχαιοτήτων στο παρελθόν και τη διάθεσή τους στην Κύπρο, τον τρόπο εισαγωγής τους στην Ελλάδα, τους όρους προστασίας τους, την προβολή και την αξιοποίησή τους.

Επίσης, διερευνώνται οι ιστορικές συνθήκες που επηρέασαν τη διακίνηση των κυπριακών αρχαιοτήτων και οι προσπάθειες διάσωσής τους, όπως στην περίπτωση της τουρκικής εισβολής στην Κύπρο το 1974.

Τα θέματα αυτά αναπτύσσονται σε τέσσερις θεματικές ενότητες από αρχαιολόγους, ειδικούς ερευνητές και εκπρο­σώπους μουσείων και φορέων από την Ελλάδα και την Κύπρο.

Το παρόν βιβλίο θέτει ορισμένα καίρια ερωτήματα, τα οποία αφορούν όχι μόνο στις Κυπριακές αρχαιότητες αλλά και ευρύτερα. Ένα πρώτο ερώτημα είναι κατά πόσο τα πολιτιστικά αγαθά αλλοδαπής και, κυρίως, ίσως άγνωστης προέλευσης πρέπει να αποτελούν αντικείμενο επιστημονικής έρευνας καθώς και είναι προσβάσιμα προς μελέτη και έκθεση στο ευρύ κοινό.

Ένα δεύτερο ερώτημα στη σχέση του ιδιωτικού με το δημόσιο στο θέμα των πολιτιστικών αγαθών. Έχει παρατηρηθεί βελτίωση της αλληλεπίδρασής τους τα τελευταία χρόνια, αλλά δεν έχει επέλθει ακόμα η επιθυμητή συνέργεια, διότι δεν μπορεί να καθοριστεί, με σαφήνεια, το πλαίσιο που την οριοθετεί.

Ένα τελευταίο θέμα [...] είναι η συμμετοχή των τοπικών κοινωνιών στην προστασία των αρχαιοτήτων.

Συμπερασματικά θα μπορούσε να ειπωθεί ότι το παρόν βιβλίο δίνει και μια άλλη διάσταση στα αρχαιολογικά συν-κείμενα / περιβάλλοντα (contexts) στο πλαίσιο των οποίων ερμηνεύουμε τα υλικά κατάλοιπα του παρελθόντος: η παρουσία αρχαιοτήτων ως μέρους μιας μουσειακής ή ιδιωτικής συλλογής μπορεί να θεωρηθεί ως ένα ακόμα στάδιο της βιογραφίας τους - κι όχι υποχρεωτικά το τελευταίο.

ΠΕΡΙΕΧΟΜΕΝΑ

Σκέψεις αντί προλόγου

Εισαγωγή

Η Αρχαιολογία της Κύπρου στην Ελλάδα: διδασκαλία και έρευνα
Ελένη Μαντζουράνη

Ι. Η διακίνηση των κυπριακών αρχαιοτήτων από τον 19ο έως τα μέσα του 20ού αιώνα

1. Οι Κυπριακές αρχαιότητες από τα μέσα του 19ου έως τις αρχές του 20ού αιώνα: σελίδες από το οθωμανικό αρχείο
Άρτεμις Παπαθεοδώρου

2. Αδιαφορία, ανικανότητα ή ανεπάρκεια; Η διαχείριση της κληρονομιάς της Κύπρου κατά την πρώιμη βρετανική περίοδο μεταξύ της Κατοχής και της ψήφισης του Νόμου περί Αρχαιοτήτων του 1905
Thomas Kiely

3. Ο ρόλος του Κυπριακού Μουσείου στη διαχείριση αρχαιοτήτων από την ίδρυσή του μέχρι και τη δημιουργία του Τμήματος Αρχαιοτήτων
Δέσποινα Πηλείδου

4. Ex boreali lux. Η σουηδική συνδρομή στην κυπριακή αρχαιολογία και οι ιδιαιτερότητες μίας διαίρεσης
Γιώργος Μπουρογιάννης

ΙΙ. Η διακίνηση των κυπριακών αρχαιοτήτων στα νεώτερα χρόνια

5. Θέματα εξαγωγής αρχαιοτήτων από την ίδρυση του Τμήματος Αρχαιοτήτων Κύπρου (1935) μέχρι σήμερα
Ευθυμία Άλφα

6. Η λειτουργία των αρχαιοπωλείων στην Κύπρο
Ευτυχία Ζαχαρίου

7. Η ιστορία της συλλογής κυπριακών αρχαιοτήτων του Harvey Mudd College στην Καλιφόρνια των ΗΠΑ
Βασιλική Κασσιανίδου

ΙΙΙ. Κυπριακές αρχαιότητες στην Ελλάδα

8. Κυπριακές αρχαιότητες σε ελληνικές συλλογές
Άννα Λέκκα

9. Μεσαιωνικά αντικείμενα από την Κύπρο σε αθηναϊκές ιδιωτικές συλλογές
Χρυσαυγή Κούτσικου

10. Η κυπριακή συλλογή του Εθνικού Αρχαιολογικού Μουσείου: 165 χρόνια ιστορίας
Ελένη Κωνσταντινίδη-Συβρίδη και Δέσποινα Καλεσοπούλου

11. Η συλλογή κυπριακών αγγείων στο Μουσείο Αρχαιολογίας και Ιστορίας της Τέχνης του Εθνικού και Καποδιστριακού Πανεπιστημίου Αθηνών
Αλεξάνδρα Σφυρόερα

IV. Κυπριακές αρχαιότητες: νόμιμη/παράνομη διακίνηση και όροι προστασίας

12. Αρχαιότητες ανήκουσες σε αλλοδαπές πολιτιστικές παραδόσεις: Μνημεία ή πολιτιστικά αγαθά; Μία νομική προσέγγιση
Ήρα Καλιαμπέτσου

13. Η νομοθετική ρύθμιση των μνημείων στην Ελλάδα και το ζήτημα της κατοχής/κυριότητας επί αυτών
Μάνθα Ζωγράφου

14. Προστασία και επαναπατρισμός πολιτιστικών θησαυρών κατά το διεθνές και ελληνικό δίκαιο
Μαρία Βέργου

15. Παράνομη διακίνηση κυπριακών αρχαιοτήτων στην Ελλάδα
Ελένη Πιπέλια

Εικόνες