Ευσταθίου Θεσσαλονίκης: Παρεκβολαί εις την Ομήρου Ιλιάδα και Οδύσσειαν

ΜΙΧΑΗΛ ΗΡΑΚΛΗΣ ΜΟΥΝΤΖΟΥΡΙΔΗΣ (ΕΠ.) - Tα ερμηνευτικά σχόλια του κορυφαίου λογίου Αρχιεπισκόπου Θεσσαλονίκης ΕΥΣΤΑΘΙΟΥ (12ος αι.) με τίτλο «ΠΑΡΕΚΒΟΛΑΙ ΕΙΣ ΤΗΝ ΟΜΗΡΟΥ ΟΔΥΣΣΕΙΑΝ ΚΑΙ ΙΛΙΑΔΑ» είναι μνημειώδες έργο που η αξία του έγκειται όχι μόνο στην εκτεταμένη φιλολογική και ερμηνευτική προσέγγιση των Ομηρικών επών αλλά και στη διάσωση έργων συγγραφέων που έχουν απωλεσθεί. Αποτελεί ανεκτίμητο βοήθημα για τους μελετητές του Ομήρου και της ελληνικής Γραμματείας και σήμερα. Η παρούσα έκδοση (6 τόμοι) είναι διορθωμένη και επιμελημένη από τον Μιχαήλ Ηρακλή Μουτζουρίδη.

Οι εκδόσεις ΔΙΑΝΟΗΣΗ παρουσιάζουν το 6τομο έργο του Ευσταθίου, συνοδεύοντας την έκδοση με έναν 7ο τόμο, το διεξοδικό λεξικογραφικό ευρετήριο των σχολίων του Ευσταθίου του Ματθαίου Δεβαρή, διορθωτή της Βιβλιοθήκης του Βατικανού (16ος αιώνας), που τυπώθηκε στη Ρώμη το 1550 μαζί με την υπό του Μαγιοράνου (Niccolo Maiorano) έκδοση του σοφού σχολιαστού, και ανατυπώθηκε στο Βερολίνο το 1765, και μαζί με την έκδοση του Ευσταθίου στην Λειψία από τον Στάλμπαουμ (G. Stallbaum ) το 1830.

"Τό ἔργο Παρεκβολαί εἰς Ὁμήρου Ἰλιάδα καί Ὀδύσσειαν εἶναι ἡ συλλογή τῶν Σχολίων στόν Ὅμηρο τοῦ Εὐσταθίου Θεσσαλονίκης, ἑνός ἀπό τούς κορυφαίους Βυζαντινούς λόγιους τοῦ 12ου αἰώνα, ὁ ὁποῖος διετέλεσε καί Ἀρχιεπίσκοπος Θεσσαλονίκης. Ἡ ἀξία τοῦ μνημειώδους αὐτοῦ ἔργου ἔγκειται ὄχι μόνο στήν ἐκτεταμένη φιλολογική καί ἑρμηνευτική προσέγγιση τῶν Ὁμηρικῶν ἐπῶν ἀλλά καί στήν διάσωση ἔργων συγγραφέων πού ἔχουν ἀπωλεσθεῖ. Ἀποτελεῖ ἀνεκτίμητο βοήθημα γιά τούς μελετητές τοῦ Ὁμήρου καί τῆς Ἑλληνικῆς Γραμματείας καί σήμερα.

Ἡ παροῦσα ἔκδοση (6 τόμοι) εἶναι διορθωμένη καί ἐπιμελημένη περιλαμβάνοντας καί ἕναν 7ο τόμο, τό συνοδευτικό Λεξικό τοῦ Ματθαίου Δεβαρῆ, διορθωτῆ τῆς Βιβλιοθήκης τοῦ Βατικανοῦ (16ος αἰ.), γιά πρώτη φορά στά Ἑλληνικά ἐκδοτικά χρονικά."
(Από τα Προλεγόμενα του επιμελητή).

Περιεχόμενα
ΤΟΜΟΣ Α΄: Ἰλιάδα, ραψωδίες Α-Δ.
ΤΟΜΟΣ Β΄: Ἰλιάδα, ραψωδίες Ε-Κ.
ΤΟΜΟΣ Γ΄: Ἰλιάδα, ραψωδίες Λ-Π.
ΤΟΜΟΣ Δ΄: Ἰλιάδα, ραψωδίες Ρ-Ω.
ΤΟΜΟΣ Ε΄: Ὀδύσσεια, ραψωδίες α-λ.
ΤΟΜΟΣ ς΄: Ὀδύσσεια, ραψωδίες μ-ω.

ΤΟΜΟΣ Ζ΄: Ματθαίου Δεβαρή: ΟΜΗΡΙΚΟ ΛΕΞΙΚΟ. Εὑρετήριο στά Σχόλια τοῦ Εὐσταθίου Θεσσαλονίκης στήν Ἰλιάδα καί Ὀδύσσεια τοῦ Ὁμήρου.

Ο Ευστάθιος Θεσσαλονίκης (περ. 1115 – 1195/6) ήταν Βυζαντινός λόγιος και κληρικός. Είχε καταγωγή από την Κωνσταντινούπολη, έγινε επίσκοπος Μύρων της Μικράς Ασίας και αργότερα Αρχιεπίσκοπος Θεσσαλονίκης. Είναι ιδιαίτερα γνωστός για την ιστορία του αναφορικά με τη λεηλασία της Θεσσαλονίκης από τους Νορμανδούς το 1185 (στην οποία αιχμαλωτίστηκε προσωρινά), αλλά και τα ερμηνευτικά σχόλιά του για τον Όμηρο.

Υπήρξε μοναχός στην Ιερά Μονή Αγίου Φλώρου της Κωνσταντινούπολης. Μετέπειτα κατέστη σύμβουλος επί των δεήσεων, «μαΐστωρ ρητόρων» (δηλαδή καθηγητής ρητορικής) και διάκονος της εκκλησίας της Κωνσταντινούπολης. Έγινε επίσκοπος Μύρων της Μικράς Ασίας και έπειτα Αρχιεπίσκοπος Θεσσαλονίκης, γύρω στα 1178, έως και τον θάνατό του. Ως Αρχιεπίσκοπος Θεσσαλονίκης συγκρούστηκε με τους "δυνατούς" της πόλης και αναγκάστηκε να εγκαταλείψει την πόλη για λίγο. Επίσης, διατηρούσε αλληλογραφία με σημαντικά πρόσωπα της πολιτικής ζωής. Βαθύς γνώστης της αρχαίας ελληνικής λογοτεχνίας σχολίασε την Ιλιάδα και την Οδύσσεια του Ομήρου, τον Διονύσιο τον Περιηγητή και τον Πίνδαρο. Μετά την κοίμησή του, τους επικήδειους λόγους του διάβασαν οι Άγιος Ευθύμιος και Άγιος Μιχαήλ Χωνιάτης, αποσπάσματα των οποίων σώζονται σε βιβλιοθήκη της Οξφόρδης. Ο μαθητής του Νικήτας Χωνιάτης τον επαίνεσε, επίσης, ως τον πιο καλλιεργημένο άνθρωπο της γενιάς του, κάτι που είναι δύσκολο να αμφισβητήσει κανείς ιστορικά.

Ο Ευστάθιος έγραψε εκτενώς σχόλια για αρχαίους ποιητές, θεολογικές πραγματείες, ομιλίες, επιστολές, εγκώμια, επιταφίους, καθώς και μία ιστορία της άλωσης της Θεσσαλονίκης το 1185. Αναλυτικά, τα σημαντικότερα έργα του είναι τα ακόλουθα:

• Ιστορικόν της Αλώσεως της Θεσσαλονίκης υπό των Νορμανδών.
• Παρεκβολαί εις την Ομήρου Ιλιάδα καί Οδύσσειαν.
• Παρατηρήσεις για τον Διονύσιο τον Περιηγητή, που αφιέρωσε στον Ιωάννη Δούκα, γιό του Ανδρονίκου Καματηρού.
• Σχόλια για τον Πίνδαρο.
• Περί βυζαντινής μουσικής προσωδίας και Ερμηνεία στον ιαμβικό κανόνα της Πεντηκοστής του Ιωάννου Δαμασκηνού.