Στις 15 Μαρτίου 1943 αναχωρεί από τον τότε Σιδηροδρομικό Σταθμό Θεσσαλονίκης ο πρώτος συρμός με προορισμό τα στρατόπεδα συγκέντρωσης Άουσβιτς και Μπίρκεναου, όπου βρήκαν τραγικό θάνατο περίπου 47.000 Έλληνες Εβραίοι της Θεσσαλονίκης. Καθ’ όλη τη διάρκεια της γερμανικής κατοχής η Εβραϊκή Κοινότητα της πόλης, που στις αρχές του 20ού αιώνα αποτελούσε το 50% του πληθυσμού της, με μακραίωνη παρουσία και δράση στην πόλη, εξοντώνεται σχεδόν εξ ολοκλήρου.
Το Μορφωτικό Ίδρυμα Εθνικής Τραπέζης, για να τιμήσει την ιστορία της Εβραϊκής Κοινότητας της Θεσσαλονίκης, διοργάνωσε, στο πλαίσιο της έκθεσης «Renée Revah – TEHOM», που παρουσιάζεται αυτή την περίοδο στη Βίλα Καπαντζή, το σεμινάριο «Βιώνοντας την ιστορία. Διδασκαλία της ιστορίας μέσω ιστορικών περιπάτων», ο πρώτος κύκλος του οποίου ήταν αφιερωμένος στη Θεσσαλονίκη των Εβραίων.
Το σεμινάριο διοργανώθηκε σε συνεργασία με τη Γενική Γραμματεία Θρησκευμάτων του Υπουργείου Πολιτισμού, Θρησκευμάτων και Αθλητισμού, το Αριστοτέλειο Πανεπιστήμιο Θεσσαλονίκης και την Ισραηλιτική Κοινότητα Θεσσαλονίκης / Εβραϊκό Μουσείο Θεσσαλονίκης.
Το σεμινάριο, που απευθυνόταν σε εκπαιδευτικούς δευτεροβάθμιας εκπαίδευσης, είχε σκοπό να αναδείξει τη σημασία της διδασκαλίας της ιστορίας έξω από τη σχολική αίθουσα, χρησιμοποιώντας τη Θεσσαλονίκη ως ζωντανό εργαστήριο ιστορικής γνώσης. Μέσα από ιστορικούς περιπάτους οι εκπαιδευτικοί είχαν την ευκαιρία να εξερευνήσουν τη μοναδική εβραϊκή κληρονομιά της πόλης, να κατανοήσουν καλύτερα τη σημασία της στη διαμόρφωση της τοπικής και εθνικής ιστορίας και να αποκτήσουν εργαλεία για τη μεταφορά αυτής της εμπειρίας στους μαθητές τους.
Η Θεσσαλονίκη αποτελεί ιδανικό χώρο για την εκμάθηση της ιστορίας μέσα από το βιωματικό παράδειγμα. Η πολυπολιτισμική της παράδοση και η σημαντική παρουσία της εβραϊκής κοινότητας καθιστούν την πόλη ένα πλούσιο πεδίο μελέτης, συνδυάζοντας την κοινωνική, τη θρησκευτική και την οικονομική ιστορία. Στόχος του σεμιναρίου είναι να αναδείξει τις διαφορετικές πτυχές αυτής της κληρονομιάς, προσεγγίζοντάς τες όχι μόνο μέσω ιστορικών κειμένων, αλλά και μέσω της άμεσης εμπειρίας.
Εισηγητές και περιηγητές ήταν ο Γιώργος Αντωνίου, επίκουρος καθηγητής Ιστορίας των Εβραϊκών Κοινοτήτων στο Τμήμα Ιστορίας Αρχαιολογίας ΑΠΘ, ο Δημήτριος Γουλής, επίκουρος καθηγητής στο Παιδαγωγικό Τμήμα Δημοτικής Εκπαίδευσης ΑΠΘ και η Ξένια Ελευθερίου, επιστημονική υπεύθυνη του Εβραϊκού Μουσείου Θεσσαλονίκης. Πολύτιμή ήταν και η συνδρομή της Εύης Καρκίτη, μέλους των Thessaloniki Walking Tours και της Μαριάντζελας Χατζησταματίου, επιστημονικής συνεργάτριας του Εβραϊκού Μουσείου Θεσσαλονίκης.
Το σεμινάριο παρακολούθησαν 31 εκπαιδευτικοί δευτεροβάθμιας εκπαίδευσης, διαφόρων ειδικοτήτων, από σχολεία της Θεσσαλονίκης και των όμορων νομών. Αρχικά οι συμμετέχοντες εκπαιδεύτηκαν στο σχεδιασμό ιστορικών διαδρομών από την κ. Ελευθερίου, η οποία μίλησε για την ιχνηλασία της τοπικής εβραϊκής ιστορίας, και από τον κ. Γουλή, ο οποίος, χρησιμοποιώντας το παράδειγμα του Ε΄ Γυμνασίου Θεσσαλονίκης μίλησε, για την αναζήτηση του παρελθόντος μιας γειτονιάς μέσα από τα αρχεία ενός σχολείου, ενώ η κ. Καρκίτη επικεντρώθηκε στην περιγραφή της εμπειρίας της από τους ιστορικούς περιπάτους που έχει διοργανώσει στο παρελθόν.
Στις δύο ιστορικές διαδρομές που περιλαμβάνονταν στο πρόγραμμα οι εκπαιδευτικοί περιηγήθηκαν σε εμβληματικά σημεία της Θεσσαλονίκης, όπως η «Συνοικία των εξοχών» και οι Βίλες Αλλατίνι, Μορντώχ, Καπαντζή και Casa Bianca, αλλά και στο κέντρο της πόλης, σε σημαντικά τοπόσημα εβραϊκού ενδιαφέροντος.
Στην καταληκτική συνάντηση κάποιοι εκπαιδευτικοί παρουσίασαν προηγούμενα πρότζεκτ που έχουν υλοποιήσει με τους μαθητές τους. Όλοι οι εκπαιδευτικοί χωρίστηκαν σε ομάδες, σύμφωνα με την ομαδοσυνεργατική μέθοδο διδασκαλίας, και με το υλικό που τους δόθηκε από την κ. Ελευθερίου δημιούργησαν σχέδια μαθήματος για την τοπική εβραϊκή ιστορία και το Ολοκαύτωμα, με διαφορετικές ιστορικές πηγές και μέσα διδασκαλίας σε κάθε ομάδα.
Με τη μουσική διάνθιση, ευγενική συμβολή της ερμηνεύτριας σεφαραδίτικων τραγουδιών κ. Μαριάντζελας Χατζησταματίου, και την ξενάγηση στην έκθεση «Tehom» από την ίδια τη Ρενέ Ρεβάχ, η οποία άφησε τις καλύτερες εντυπώσεις, η συνολική εμπειρία απέκτησε πολυδιάστατο χαρακτήρα.
Το σεμινάριο, το οποίο ενθουσίασε τους συμμετέχοντες, κυρίως λόγω της σφαιρικής και πρακτικής προσέγγισης του θέματος, εμπέδωσε την ιδέα ότι η ιστορία δεν είναι απλώς ένα σχολικό μάθημα, αλλά μια δυναμική αφήγηση που μπορεί να μας εμπνέει και να μας διδάσκει μέσα από τη βιωματική συμμετοχή. Η επιτυχία του αποτελεί κίνητρο για τη διοργάνωση των επόμενων κύκλων του, με άλλες θεματικές γύρω από την μεγάλη και πολυδιάστατη ιστορία της Θεσσαλονίκης.
