Η αρχαία Αστική Οδός και το ΜΕΤΡΟ κάτω από τη Λεωφόρο Βουλιαγμένης

ΚΩΝΣΤΑΝΤΙΝΑ ΚΑΖΑ-ΠΑΠΑΓΕΩΡΓΙΟΥ – Ο εκδοτικός οίκος Καπόν, εξειδικευμένος εδώ και δεκαετίες στον τομέα της Αρχαιολογίας, παρουσιάζει μία ακόμη υψηλού επιπέδου καλαίσθητη έκδοση, με το παρόν βιβλίο της αρχαιολόγου Κωνσταντίνα Καζά-Παπαγεωργίου. Στην έκδοση αυτή, που έρχεται να συμπληρώσει το έργο των εκδόσεων Καπόν «Η πόλη κάτω από την πόλη», παρουσιάζονται, με μια σαφή και ρέουσα γλώσσα, που συνοδεύεται από πλούσιο εποπτικό υλικό, τα ευρήματα από τις ανασκαφές που διενήργησε η Αρχαιολογική Υπηρεσία του Υπουργείου Πολιτισμού στη Λεωφόρο Βουλιαγμένης ενόσω χαρασσόταν η υπόγεια Γραμμή 2 του ΜΕΤΡΟ για να εξυπηρετεί τις νότιες περιοχές της Αθήνας. Πρόκειται για τη διερεύνηση της διαδρομής της αρχαίας αστικής οδού (είναι η «οδός η επί του Σουνίου φέρουσα» σύμφωνα με επιγραφική μαρτυρία), η οποία συνέδεε την πόλη των Αθηνών με τους δήμους στα δυτικά του Υμηττού φτάνοντας μέχρι το Ιερό του Σουνίου και τα μεταλλεία της Λαυρεωτικής, και η οποία συμπίπτει με τη λεωφόρο Βουλιαγμένης και τη νότια επέκταση της Γραμμής 2 του ΜΕΤΡΟ.

Τα κείμενα υπογράφει ο Κωνσταντίνα Καζά-Παπαγεωργίου που υπηρέτησε επί 30 χρόνια ως υπεύθυνη αρχαιολόγος στην περιοχή από Δάφνη έως Γλυφάδα. Τα ενδιαφέροντα κείμενα, εύληπτα και πλαισιωμένα από πλούσιο φωτογραφικό υλικό, παρουσιάζουν ευρήματα των σωστικών ανασκαφών στην περιοχή: πρωτοελλαδικά και μυκηναϊκά συγκροτήματα, εργαστηριακές εγκαταστάσεις, λατομεία, νεκροταφεία, θέατρο και πλήθος μαρμάρινων ή πήλινων ευρημάτων από τα προϊστορικά έως τα παλαιοχριστιανικά χρόνια.

Τα αποτελέσματα των ερευνών παρουσιάζονται στο βιβλίο ανά γεωγραφική περιοχή και αναδεικνύονται κατάλληλα με τις φωτογραφίες και τα σχέδια.

Η εξαιρετική έκδοση, σύμφωνη με τις αισθητικές και ποιοτικές αντιλήψεις των εκδοτών, προσφέρει στο φιλομαθές και φιλάρχαιο αναγνωστικό κοινό τη δυνατότητα να παρακολουθήσει τη διαδρομή το αρχαίου «μυστικού δρόμου, όπου πορεύτηκαν άλλων καιρών πραγματικότητες».

Στο βιβλίο αυτό δεν παρατίθενται μόνο οι αρχαιότητες που ήλθαν στο φως κατά τις εργασίες του ΜΕΤΡΟ, αλλά συμπεριλαμβάνονται σε αυτό και όλα τα νεώτερα αρχαιολογικά δεδομένα που έχουν γίνει γνωστά τις τελευταίες δεκαετίες κατά τη διάρκεια εκτέλεσης δημόσιων και ιδιωτικών έργων στην περιοχή. Συμπεριλαμβάνονται μάλιστα έρευνες που έγιναν στη Γλυφάδα, τον αρχαίο δήμο της Αιξωνής. Όπως σημειώνει στον πρόλογο του βιβλίου ο Μιχάλης Τιβέριος, «πολλές είναι οι γνώσεις που κερδίσαμε από τις ανασκαφές αυτές που ανάγονται σε μια μεγάλη περίοδο, από την τελική Νεολιθική εποχή ως τις μέρες μας […] Με τη βοήθεια π.χ. των επιγραφικών ευρημάτων, γνωρίζουμε σήμερα καλύτερα τα όρια ορισμένων αρχαίων δήμων, όπως του Ευωνύμου, που φαίνεται ότι καταλάμβανε τμήματα της Ηλιούπολης, του Αλίμου, της Αργυρούπολης και του Ελληνικού». Στο βιβλίο αυτό συγκεντρώνονται για πρώτη φορά μαζί όλες οι σχετικές πληροφορίες για το σύνολο των ερευνών στις περιοχές αυτές γεγονός που καθιστά το βιβλίο αυτό ιδιαιτέρως χρήσιμο όχι μόνο για τους ειδικούς αλλά και τους αναγνώστες που έχουν έντονο ενδιαφέρον να γνωρίσουν την ιστορία αυτού του τόπου.

Μετά από μια εισαγωγή στις σωστικές ανασκαφές και στις ανασκαφές στο ΜΕΤΡΟ, η δομή του βιβλίου διαρθρώνεται ως εξής:

Το Αττικό Τοπίο και οι δήμοι δυτικά του Υμηττού: παρακολουθώντας τον αρχαίο αστικό οδικό άξονα, δίνεται η ευκαιρία να παρακολουθήσει κανείς με το παρόν βιβλίο το τοπίο δυτικά του Υμηττού, έτσι όπως εξελίχθηκε στο πέρασμα των αιώνων ως φυσική και πολιτισμική ενότητα και, συγχρόνως, να ανασυνθέσει τη «βιογραφία» των αρχαίων δήμων της περιοχής. Κατάλοιπα αρχαίων κτηρίων, προϊστορικών, κλασικών και παλαιοχριστιανικών-βυζαντινών, πηγάδια και φρέατα, χείμαρροι και αρχαία ρέματα, λατομεία και πλήθος κινητών ευρημάτων ζωντανεύουν με αξιοθαύμαστο τρόπο το αρχαίο παρελθόν του τόπου.

Το οδικό δίκτυο δυτικά του Υμηττού ανά τους αιώνες: στην ενότητα αυτή παρατίθενται τα αποτελέσματα των ερευνών κατά μήκος του βασικού οδικού άξονα και των διασταυρούμενων κάθετων και λοξών αρχαίων μονοπατιών, που εξυπηρετούσαν την επικοινωνία των κατοίκων της περιοχής ήδη από τα προϊστορικά χρόνια. Φωτογραφίες αρχείου, σχεδιαστικές αποτυπώσεις και φωτογραφίες τόσο από παλιές ανασκαφές όσο και από τις ανασκαφές στους σταθμούς του ΜΕΤΡΟ (Σταθμοί: «Άγιος Ιωάννης», «Δάφνη», «Άγιος Δημήτριος», «Ηλιούπολη», «Άλιμος») φέρνουν τον αναγνώστη μπρος στην ευχάριστη έκπληξη θέασης πλήθους ιδιαιτέρως σπάνιων και μοναδικών ευρημάτων: αρχαία οδοστρώματα, «ο τάφος του Ποιητή» και άλλοι τάφοι στη Δάφνη και στον Άγιο Δημήτριο, ο προϊστορικός οικισμός στη θέση Κοντοπήγαδο και η εργαστηριακή εγκατάσταση στον Άλιμο  κ.ά.

Αρχαιότητες από το Κοντοπήγαδο έως τη λεωφόρο Αλίμου: πρόκειται για την περιοχή που αντιστοιχεί με τον αρχαίο δήμο του Ευωνύμου, ο οποίος αναπτυσσόταν εκατέρωθεν της αρχαίας αστικής οδού. Από τα εξέχοντα μνημεία του είναι το θέατρο των Ευωνυμέων, όπου σώζεται τμήμα της ορχήστρας και μαρμάρινοι θρόνοι της προεδρίας, και δύο αγάλματα του θεού Διονύσου, το αρχαίο λατομείο της Αργυρούπολης, εργαστήριο κεραμικών προϊόντων στον Άλιμο, λείψανα του οδοστρώματος της αρχαίας αστικής οδού και πλήθος ευρημάτων (μαρμάρινες σαρκοφάγοι, αγγεία πήλινα και χάλκινα, σπαράγματα αγαλμάτων και επιτύμβιων στηλών από το νεκροταφείο του Ευωνύμου και της Αιξωνής κ.ά.