ΒΡΥΞΕΛΛΕΣ / ΧΑΓΗ, EUROPA NOSTRA 2018 – Την Τρίτη, 15 Μαΐου 2018, έγινε στις Βρυξέλλες η απονομή των βραβείων της Ευρωπαϊκής Ένωσης για την Πολιτιστική Κληρονομιά / Europa Nostra 2018. Τα Βραβεία Europa Nostra είναι η μεγαλύτερη ευρωπαϊκή βράβευση στο χώρο της πολιτιστικής κληρονομιάς. Η Europa Nostra συνιστά το μεγαλύτερο ευρωπαϊκό δίκτυο πολιτιστικών Οργανισμών και φορέων. Οι 29 νικητές, προερχόμενοι από 17 χώρες, αναγνωρίστηκαν για τα εντυπωσιακά επιτεύγματά τους στον χώρο της αποκατάστασης, της έρευνας, της αφοσιωμένης υπηρεσίας, της εκπαίδευσης και της ευαισθητοποίησης. Τη φετινή χρονιά, ανάμεσα στους νικητές βρίσκεται το έργο αποκατάστασης του βυζαντινού ναού της Αγίας Κυριακής στη Νάξο και το συλλογικό έργο αποκατάστασης του ψηφιδωτού της Μεταμόρφωσης στην αψίδα της βασιλικής στη I. Μονή Αγίας Αικατερίνης Σινά. Στα φετινά βραβεία δόθηκε ιδιαίτερη έμφαση στην αξία της Ευρωπαϊκής διάστασης των επιτευγμάτων των συμμετεχόντων. Πολίτες από όλη την Ευρώπη κι όλο τον κόσμο έχουν τη δυνατότητα να ψηφίσουν διαδικτυακά για το βραβείο κοινού κι έτσι να προσελκύσουν επιπλέον υποστήριξη για τα νικηφόρα επιτεύγματα είτε της χώρας τους είτε άλλης ευρωπαϊκής χώρας.
Ναός Αγίας Κυριακής Νάξου
Η Αγία Κυριακή είναι μια βυζαντινή εκκλησία με τοιχογραφίες που χρονολογούνται στον 8ο / 9ο αιώνα, στη διάρκεια μιας από τις δύο περιόδους της εικονομαχίας (726-787, 813-843). Η εκκλησία βρίσκεται σε μια απομονωμένη αγροτική περιοχή η οποία παραμελήθηκε για χρόνια. Το έργο αποτελεί εξαιρετικό παράδειγμα συνεργασίας μεταξύ των ευρωπαϊκών κρατών. Μοναδική πηγή χρηματοδότησης ήταν οι ιδιωτικές δωρεές με ελβετική πρωτοβουλία, την Ένωση Αγίας Κυριακής, συμπεριλαμβανομένης της συνεισφοράς του Ιδρύματος Κωστόπουλου, της Ελληνικής Εταιρείας, των Ιδρυμάτων Α.Γ. Λεβέντη και Αθανάσιου και Μαρίνας Μαρτίνου.
Ναός Αγίας Κυριακής Νάξου (EU Prize for Cultural Heritage / Europa Nostra Awards)
Η Αγία Κυριακή είναι μονόχωρος ναός με τρούλο. Στο δυτικό και νότιο τμήμα της εκκλησίας προστέθηκε ένας καμαροσκεπής νάρθηκας και παρεκκλήσι. Μέχρι πρόσφατα ο ναός ήταν προσπελάσιμος μόνο μέσω του χωριού Απείρανθος. Η εκκλησία είναι μοναδικής σημασίας, χάρη στο καλά διατηρημένο ανεικονικό πρώτο στρώμα ζωγραφικής στο εσωτερικό της. Ανεικονικές τοιχογραφίες αυτής της περιόδου, οι οποίες περιορίζονται σε σταυρούς, ζώα, γεωμετρικά και φυτικά σχέδια, είναι απόδειξη της διαμάχης για την απεικόνιση ανθρώπινων μορφών στην εκκλησιαστική τέχνη, που επηρέασε τη βυζαντινή αυτοκρατορία για πάνω από έναν αιώνα και παραδείγματα από τα οποία διατηρούνται μόνο σε ένα πολύ μικρό αριθμό. Η Αγία Κυριακή προσφέρει από τις καλύτερες τοιχογραφίες των Κυκλάδων.
Ναός Αγίας Κυριακής Νάξου (EU Prize for Cultural Heritage / Europa Nostra Awards)
Το νερό της βροχής είχε διεισδύσει στη στέγη του ναού προκαλώντας σοβαρές φθορές. Το 1993, οι ελβετικές ενώσεις «J.-G. Eynard» της Γενεύης και «Amitiés gréco-suisses» ξεκίνησαν μια προσπάθεια για να σώσουν το μνημείο. Το 2004 ιδρύθηκε στην Ελβετία ένας εθελοντικός σύλλογος με μοναδικό σκοπό τη διάσωση αυτού του απειλούμενου μνημείου από περαιτέρω φθορές.
Ναός Αγίας Κυριακής Νάξου (EU Prize for Cultural Heritage / Europa Nostra Awards)
Η εργασία συντήρησης της Αγίας Κυριακής είχε ως αποτέλεσμα τη διάσωση ενός απειλούμενου μνημείου με μοναδικά έργα ζωγραφικής. Με σχολαστική προσπάθεια προστατεύθηκε η αυθεντικότητά του και αποφεύχθηκε η προσθήκη νέων στοιχείων.
«Αυτή είναι μια ευαίσθητη και με σεβασμό διατήρηση ενός κτηρίου και των τοιχογραφιών του που συνδέονται με μια σημαντική περίοδο της ευρωπαϊκής σκέψης. Τα εξαιρετικά αποτελέσματα έχουν επιτευχθεί μέσω διεθνούς και διεπιστημονικής συνεργασίας και μέσω συνεργασίας ιδιωτικών και δημόσιων φορέων», δήλωσε η κριτική επιτροπή για αυτό το έργο, και συνεχίζει σημειώνοντας ότι «μεγάλη προσοχή έχει δοθεί στη διατήρηση του μνημείου μέσα στο μοναδικό και φυσικό τοπίο […] « Έχει δοθεί προσοχή σε αυτό που συχνά παραβλέπεται, δηλαδή η πολιτιστική κληρονομιά μέσα στο ευρωπαϊκό πλαίσιο». Το έργο αποτελεί ένα μοντέλο, που πρέπει να ακολουθηθεί σε παρόμοιες περιπτώσεις στη Νάξο, όπου δεκάδες κατεστραμμένες βυζαντινές εκκλησίες απαιτούν άμεσα μέτρα για τη διατήρησή τους.
Ιερά Μονή Αγίας Αικατερίνης Σινά
Η Ελληνορθόδοξη Ιερά Μονή Αγίας Αικατερίνης στο Όρος Σινά διατηρεί μία από τις πλουσιότερες συλλογές εικόνων, χειρογράφων και ιστορικών εγγράφων στον κόσμο. Η θέση της Μονής είναι ιερή για τον Ιουδαϊσμό, τον Χριστιανισμό αλλά και για το Ισλάμ. Η Μονή στη σημερινή της μορφή κατασκευάσθηκε από τον Βυζαντινό αυτοκράτορα Ιουστινιανό και ολοκληρώθηκε πριν από το 565 μ.Χ. Η βασιλική διατηρεί τα περισσότερα από τα διακοσμητικά της στοιχεία του 6ου αιώνα, συμπεριλαμβανομένου του αψιδωτού μωσαϊκού της Μεταμορφώσεως, αριστουργήματος της Βυζαντινής τέχνης.
Ιερά Μονή Αγίας Αικατερίνης Σινά (EU Prize for Cultural Heritage / Europa Nostra Awards)
Το 1995 η βασιλική υπέστη σοβαρές ζημιές από σεισμό. Το 1999, το Ίδρυμα Getty, με έδρα το Λος Άντζελες των ΗΠΑ, χρηματοδότησε μια λεπτομερή έρευνα και μελέτη συντήρησης που πραγματοποίησε το Τεχνικό Γραφείο της Μονής που εδρεύει στην Αθήνα, ενώ το έργο συντήρησης των ψηφιδωτών υλοποίησε, κατόπιν πρότασης του Ινστιτούτου Συντήρησης του Getty (GCI), το Centro di Conservazione Archaeologica (CCA) της Ρώμης.
Ιερά Μονή Αγίας Αικατερίνης Σινά (EU Prize for Cultural Heritage / Europa Nostra Awards)
Η κριτική επιτροπή επιδοκίμασε ιδιαίτερα την «ευρωπαϊκή συνεργασία μεταξύ των Ιταλών εμπειρογνωμόνων συντήρησης και της Ελληνορθόδοξης Μονής, που διεξήχθη σε στενή συνεννόηση με τις αιγυπτιακές αρχές και οδήγησε σε εργασίες συντήρησης υψηλής ποιότητας σε ένα μνημείο εξαιρετικής σημασίας για την Παγκόσμια Κληρονομιά. Η τεκμηρίωση και η ποιότητα της εργασίας υπήρξαν εξαιρετικές».
Το CCA πραγματοποίησε ένα πρόγραμμα συντήρησης με λεπτομερή τεκμηρίωση, καθαρισμό και ενοποίηση των ψηφιδωτών επί τόπου, επίλυση των δομικών προβλημάτων που είχαν προκαλέσει αποκόλληση στρωμάτων, καθώς και τεχνικές αποκατάστασης απολεσθέντων τεμαχίων.
Ιερά Μονή Αγίας Αικατερίνης Σινά (EU Prize for Cultural Heritage / Europa Nostra Awards)
Η επιστημονική έρευνα επέτρεψε στους συντηρητές να προσδιορίσουν τα αρχικά υλικά και τις μεθόδους που χρησιμοποιήθηκαν για την κατασκευή των ψηφιδωτών και τις επακόλουθες αποκαταστάσεις. Κατά τα στάδια της παρέμβασης χρησιμοποιήθηκαν υλικά συμβατά προς τα αρχικά ψηφιδωτά, όπως κονιάματα με βάση ασβέστη και ψηφίδες από γυαλί. Η διαδικασία τεκμηρίωσης κατέγραψε καθεμιά από τις 20.000 ψηφίδες αντικατάστασης.
Οι νικητές θα τιμηθούν στην Τελετή Ευρωπαϊκών Βραβείων, το βράδυ της 22ης Ιουνίου 2018 στο Συνεδριακό Κέντρο του Βερολίνου. Επτά νικητές Grand Prix (οι οποίοι θα λάβουν 10.000 ευρώ) καθώς και ο νικητής του Βραβείου Κοινού, επιλεγμένος από τα νικηφόρα έργα αυτής της χρονιάς, θα ανακοινωθούν κατά τη διάρκεια της τελετής.
Την Τελετή Βραβείων Ευρωπαϊκής Πολιτιστικής Κληρονομιάς θα τιμήσει με την παρουσία του ο Dr. Frank-Walter Steinmeier, Πρόεδρος της Ομοσπονδιακής Δημοκρατίας της Γερμανίας, ως επικεφαλής του Ευρωπαϊκού Έτους Πολιτιστικής Κληρονομιάς στη Γερμανία. Οι νικητές θα παρουσιάσουν τα επιτεύγματά τους στο Excellence Fair, στις 21 Ιουνίου 2018 στο Allianz Forum.
Πηγή: EU Prize for Cultural Heritage / Europa Nostra Awards
