Κοινός παρονομαστής των κοσμογονικών μυθολογικών σχημάτων της αρχαίας Νειλοχώρας είναι η χαοτική, άμορφη κατάσταση που προϋπάρχει της δημιουργίας και της γέννησης του σύμπαντος. Η κατάσταση αυτή συνδύαζε μια πρωταρχική μάζα ύδατος με το αρχέγονο σκότος και αναγνωρίστηκε ως κυοφορούσα την πρωταρχική ύλη της δημιουργίας (μονάδα). Η ύλη εκδηλώθηκε με την μορφή ενός λοφίσκου, του «πρωταρχικού βουνού», επί του οποίου στάθηκε ο δημιουργός θεός Ατούμ («ο κύριος των όλων») για να πραγματώσει την μάατ, την ουράνια αρμονία και τάξη, και εν συνεχεία τον κόσμο (πολλαπλότητα). Η μάατ εμπεριέχει και διασφαλίζει τις ιδιότητες του δημιουργημένου κόσμου και ταυτόχρονα διαμορφώνει ένα σταθερό πλαίσιο αέναης αντίθεσης με το χάος: γνωστό-άγνωστο, δράση-αδράνεια, φως-σκότος, ύπαρξη-ανυπαρξία.
Η πιο εύστοχη εικονογραφική απόδοση του διαχωρισμού τάξης και χάους αποτελεί η αρχετυπική μορφή του όφεως με την «ουρά στο στόμα». Εμφανίζεται με διάφορες παραλλαγές στις Κοσμογραφίες του Άλλου Κόσμου —μνημειακές συνθέσεις που κοσμούν τους φαραωνικούς τάφους του Νέου Βασιλείου στην Κοιλάδα των Θηβών (νότια Αίγυπτος)—, στις ανθρωπόμορφες σαρκοφάγους της 21ης Δυναστείας, για να εξελιχθεί σε ένα πολύ διαδεδομένο μοτίβο στις μαγικές και νεκρικές συνθέσεις της ελληνορωμαϊκής Αιγύπτου και της Ύστερης Αρχαιότητας. Περιβάλλει συνήθως την μορφή ενός λαγού, φωνογραμματικό ιερογλυφικό σημείο για την έννοια του «υπάρχω» στην αιγυπτιακή γλώσσα . . .
Παναγιώτης Η.Μ. Κουσούλης
Αναπληρωτής Καθηγητής Αιγυπτολογίας
Τμήμα Μεσογειακών Σπουδών
Πανεπιστήμιο Αιγαίου
Διαβάστε όλο το άρθρο Ανάτυπο PDF
