ΘΡΑΚΗ - Αρχαιολογικά κατάλοιπα ανθρώπινης παρουσίας στη Θράκη από την νεολιθική περίοδο (4η χιλιετία π.Χ.) έως τα μεταβυζαντινά χρόνια έχει φέρει στο φως η αρχαιολογική σκαπάνη, στο πλαίσιο των κατασκευαστικών εργασιών του Διαδριατικού Αγωγού Φυσικού Αερίου (ΤΑΡ AG).
Αυτό μαρτυρούν τα ευρήματα των αρχαιολόγων που απασχολεί το έργο στην περιοχή, οι οποίοι εργάζονται υπό την επίβλεψη των Εφορειών Αρχαιοτήτων Έβρου, Ροδόπης και Ξάνθης του Υπουργείου Πολιτισμού και Αθλητισμού.
Περιφερειακή Ενότητα Έβρου
Ξεκινώντας από τα ανατολικά και την Π.Ε. Έβρου, κατά τις εργασίες κατασκευής του ΤΑΡ εντοπίστηκαν συνολικά 30 θέσεις αρχαιολογικού ενδιαφέροντος, από τους Κήπους στα ελληνοτουρκικά σύνορα έως δυτικά στην περιοχή της Συκορράχης, στις οποίες περιλαμβάνονται νεκροταφεία, εργαστηριακές κατασκευές, οικιστικά κατάλοιπα και σποραδικά ευρήματα που χρονολογούνται από την αρχαιότητα έως την ύστερη βυζαντινή εποχή.
Πόταμος, πρώιμη βυζαντινή τρίκλιτη βασιλική (© TAP)
Πόταμος, κιβωτιόσχημος ρωμαϊκός τάφος (© TAP)
Πόταμος, γυάλινο μυροδοχείο-κτέρισμα (© TAP)
«Τα ευρήματα σχετίζονται και με ήδη γνωστούς αρχαιολογικούς χώρους, αλλά και με νέες, άγνωστες ως σήμερα αρχαιολογικές θέσεις. Όλα φυλάσσονται σε αποθηκευτικούς χώρους της Εφορείας και πολλά από αυτά έχουν συντηρηθεί και μελετώνται από τους αρχαιολόγους της υπηρεσίας μας», δήλωσε σχετικά η Προϊσταμένη της Εφορείας Αρχαιοτήτων Ροδόπης και τέως αναπληρώτρια Προϊσταμένη της ΕΦΑ Έβρου Χρύσα Καραδήμα. Εκτός από την Καραδήμα στην έρευνα συμμετείχαν οι αρχαιολόγοι Ζωή Μιλτσακάκη, υπεύθυνη του έργου, και Φιλοξένη Αϊτατόγλου, που είχε τον συντονισμό όλων των εργασιών. Η έρευνα στον Έβρο εστίασε κυρίως σε τέσσερις ανασκαφές (όλες στον Δήμο Αλεξανδρούπολης) που διακρίνονται για τον αριθμό και το είδος των ευρημάτων τους, ενώ τεκμηριώνουν τη διαχρονική σημασία της περιοχής, σύμφωνα με τους ειδικούς επιστήμονες:
- νεκροταφείο της όψιμης αρχαιότητας στη Γεμιστή
- νεκροταφείο των υστεροβυζαντινών χρόνων στην Παλαγία
- αρχιτεκτονικά κατάλοιπα τρίκλιτης βασιλικής των πρώιμων βυζαντινών χρόνων στον Πόταμο
- κιβωτιόσχημο ρωμαϊκό τάφο με πλούσια κτερίσματα, επίσης στον Πόταμο
Περιφερειακή Ενότητα Ροδόπης
Από τις εργασίες κατασκευής που εκτελέστηκαν στη Ροδόπη, προέκυψαν και καταγράφηκαν δώδεκα τυχαία αρχαιολογικά ευρήματα. Από αυτά, κατά την Προϊσταμένη της Εφορείας Χρύσα Καραδήμα, και την υπεύθυνη αρχαιολόγο Μαρίνα Τασακλάκη, δύο εξελίχθηκαν σε σωστικές ανασκαφές μεγάλης διάρκειας και χαρακτηρίζονται πλέον θέσεις αρχαιολογικού ενδιαφέροντος.
Αρσάκειο, μονόχωρο κτήριο και τάφοι (© TAP)
Γαλήνη, δυτική συστάδα τάφων (© TAP)
Αμαξάδες, εργασίες στερέωσης διατειχίσματος (© TAP)
Πρόκειται για:
- την περιοχή του Αρσακείου στο Δήμο Μαρωνείας-Σαπών, όπου εντοπίστηκαν δύο φάσεις χρήσης,
- μια που ανήκει στη ρωμαϊκή/υστερορρωμαϊκή περίοδο (4ο-5ο αι. μ.Χ.) και σχετίζεται με την εύρεση καταλοίπων, όπως κλίβανο, επίμηκες κτήριο, κυκλική κατασκευή, πηγάδι και πίθους. Από αυτά, ο κλίβανος έχει ήδη μεταφερθεί και τοποθετήθηκε στον προαύλιο χώρο του Αρχαιολογικού Μουσείου Κομοτηνής, με την προοπτική αξιοποίησής του στα εκπαιδευτικά προγράμματα της Εφορείας.
- και μια δεύτερη που ανήκει στη βυζαντινή εποχή και σχετίζεται με 55 τάφους, κυρίως λακκοειδείς και ακτέριστους.
- την περιοχή της Γαλήνης στο Δήμο Ιάσμου, όπου ανασκάφηκε τμήμα ρωμαϊκού νεκροταφείου.
Τέλος, προσθέτουν οι Καραδήμα και Τασακλάκη, «στην περιοχή Αμαξάδες του Δήμου Ιάσμου ο ΤΑΡ διασταυρώνεται με το βυζαντινό διατείχισμα της Αναστασιούπολης, το οποίο αποδίδεται στην Ιουστινιάνεια περίοδο και παρουσιάζει μοναδικό επιστημονικό ενδιαφέρον – λειτουργικό και κατασκευαστικό. Και αυτό γιατί το τείχος, συνολικού μήκους 2,4 χλμ., είχε το διττό ρόλο του υδραγωγείου και της προστατευτικής οχύρωσης. Για την προστασία του μνημείου, η κατασκευή του αγωγού στην περιοχή πραγματοποιήθηκε χωρίς διάνοιξη τάφρου αλλά με τη μέθοδο της διάτρησης, δηλαδή υδραυλικής προώθησης σωλήνων – αφού προηγήθηκαν βασικές εργασίες συντήρησης και στερέωσης, για τη διασφάλιση της στατικότητας».
Περιφερειακή Ενότητα Ξάνθης
Το εντυπωσιακό με τις σωστικές ανασκαφές που πραγματοποιήθηκαν στο πλαίσιο της κατασκευής του ΤΑΡ στην Π.Ε. Ξάνθης είναι ότι καμία από τις αρχαιολογικές θέσεις που εν τέλει εντοπίστηκαν δεν ήταν γνωστές. Σύμφωνα με την Προϊσταμένη της τοπικής Εφορείας Αρχαιοτήτων Κωνσταντίνα Καλλιντζή, και τις υπεύθυνες αρχαιολόγους των ανασκαφών Μαρία Χρυσάφη, Κυριακή Χατζηπροκοπίου και Δέσποινα Σκουλαρίκη, το γεγονός αυτό είναι ιδιαίτερα σημαντικό, καθότι εμπλουτίζει τόσο την αρχαιολογική τοπογραφία, όσο την επιστημονική γνώση.
Σούνιο, κατάλοιπα οικισμού πρώιμης εποχής χαλκού (© TAP)
Πολύσιτος, φρούριο 4ου αι. π.Χ. (© TAP)
Γρήγορο, γυάλινα κοσμήματα-κτερίσματα (© TAP)
Αρχαιότητες ανασκάφηκαν σε διάφορα επίπεδα από τη σημερινή επιφάνεια του εδάφους και χρονολογούνται από την νεολιθική εποχή έως και τη μεταβυζαντινή περίοδο. Η τοπική Εφορεία επισημαίνει ως σημαντικότερα ευρήματα –μεταξύ άλλων– τα ακόλουθα:
- Κατάλοιπα οικισμού της πρώιμης εποχής του χαλκού (3.200-2.000 π.Χ.), στο Σούνιο του Δήμου Αβδήρων.
- Αγγεία και ταφές Θρακών της εποχής του σιδήρου (8ος αι. π.Χ.), στο Γρήγορο του Δήμου Αβδήρων.
- Φρούριο του 4ου αι. π.Χ. που σχετίζεται με τη δραστηριότητα του Φιλίππου Β΄ στην περιοχή της Αιγαιακής Θράκης, στον Πολύσιτο του Δήμου Αβδήρων.
- Κατάλοιπα μεταλλουργικής δραστηριότητας ρωμαϊκών χρόνων, στον Κοσσό του Δήμου Τοπείρου.
- Οικισμό 3ου-4ου αι. μ.Χ., με εργαστηριακούς χώρους, κεραμικό κλίβανο και χώρο απόκρυψης νομισμάτων/μεταλλικών αντικειμένων, στο Σούνιο του Δήμου Αβδήρων. Η επιλογή της συγκεκριμένης θέσης σχετίζεται με την διέλευση της ρωμαϊκής Εγνατίας οδού από την περιοχή.
- Νεκροταφείο μεσοβυζαντινών χρόνων (10ος-12ος αι. μ.Χ.), στο Γρήγορο του Δήμου Αβδήρων: ανασκάφηκαν πυκνοί λακκοειδείς και κιβωτιόσχημοι τάφοι, αρκετοί εκ των οποίων κτερισμένοι με γυάλινα και χάλκινα κοσμήματα.
- Υδραγωγεία μεταβυζαντινών χρόνων, στον Κοσσό του Δήμου Τοπείρου, και στις θέσεις Τέκτων, Φελώνη και Βαφέικα του Δήμου Αβδήρων.
ΠΕΡΙΦΕΡΕΙΑ ΚΕΝΤΡΙΚΗΣ ΜΑΚΕΔΟΝΙΑΣ - Αρχαιολογικά κατάλοιπα ανθρώπινης δραστηριότητας στην Κεντρική Μακεδονία από την προϊστορική έως τη βυζαντινή περίοδο έχει φέρει στο φως η αρχαιολογική σκαπάνη, στο πλαίσιο των κατασκευαστικών εργασιών του Διαδριατικού Αγωγού Φυσικού Αερίου (ΤΑΡ AG).
Τις σχετικές εργασίες πραγματοποίησαν αρχαιολόγοι που απασχολεί το έργο στην περιοχή, οι οποίοι εργάζονται υπό τη διεύθυνση και επίβλεψη των Εφορειών Αρχαιοτήτων Περιφέρειας Θεσσαλονίκης, Κιλκίς και Σερρών του Υπουργείου Πολιτισμού και Αθλητισμού.
Π.Ε. Θεσσαλονίκης: Πολλές νέες αρχαιολογικές θέσεις
Ξεκινώντας από την μεγαλύτερη Περιφερειακή Ενότητα της περιοχής, και συγκεκριμένα τους Δήμους Λαγκαδά και Ωραιοκάστρου, οι αρχαιολογικές εργασίες επικεντρώθηκαν σε μία έκταση από την περιοχή της Ευαγγελίστριας έως τον Πεντάλοφο και το Γαλλικό ποταμό. Χάρη σε αυτές, ήλθαν στο φως πολλές άγνωστες αρχαιολογικές θέσεις –ειδικά στα ορεινά– που παρέμεναν μέχρι σήμερα ανεξερεύνητες.
Καρτερές, εργαστηριακή εγκατάσταση ρωμαϊκών χρόνων για την επεξεργασία δέρματος ή μαλλιού (© TAP)
Άσσηρος, άποψη παλαιοχριστιανικού νεκροταφείου (© TAP)
Πεντάλοφος, ορύγματα και εστία σε προϊστορικό οικισμό (© TAP)
Η αρμόδια Εφορεία Αρχαιοτήτων της περιοχής, υπό την προϊσταμένη Μαρία Τσιάπαλη και την υπεύθυνη αρχαιολόγο Άννα Παντή, ξεχώρισε τα παρακάτω ως σημαντικότερα ευρήματα:
- Δύο λαξευτούς τάφους στην Ευαγγελίστρια (σε κακή κατάσταση).
- Κατάλοιπα κτηρίου ρωμαϊκών χρόνων, μεταξύ Λαχανά και Ευαγγελίστριας.
- Δύο ακτέριστες ταφές στην περιοχή Καρτερών.
- Εργαστηριακή εγκατάσταση ρωμαϊκών χρόνων για την επεξεργασία δέρματος ή μαλλιού, ΒΔ των Καρτερών
- Πλούσια ευρήματα στην περιοχή της Ασσήρου:
- θέση με απορριμματικούς λάκκους της Ύστερης Εποχής του Χαλκού (1.600-1.125 π.Χ.)
- λάκκο ελληνιστικής περιόδου (4ος-1ος αι. π.Χ.)
- τμήμα υστερορρωμαϊκού κτηρίου
- νεκροταφείο παλαιοχριστιανικών χρόνων (4ος-7ος αι. μ.Χ.)
- Τμήμα υστερορρωμαϊκού νεκροταφείου στην περιοχή Δρυμός.
- Προϊστορικό οικισμό με δύο φάσεις κατοίκησης στον Πεντάλοφο.
Π.Ε. Κιλκίς: διερεύνηση 100 ταφικών κατασκευών και θέσεων
Ο Αναστάσιος Κεραμάρης, αρχαιολόγος του ΥΠΠΟΑ και υπεύθυνος των ανασκαφικών ερευνών στην περιφερειακή ενότητα Κιλκίς, χαρακτήρισε «απρόσμενη» την εύρεση θέσεων αρχαιολογικού ενδιαφέροντος κατά τη διάρκεια των πρώιμων κατασκευαστικών εργασιών για τον ΤΑΡ. Οι έρευνες στην περιοχή εντοπίστηκαν στις θέσεις «Θεοδόσια» και «Ίσωμα», όπου ανασκάφηκαν τμήματα δύο οργανωμένων νεκροταφείων ρωμαϊκών χρόνων, καθώς και ίχνη από δύο κτηριακές εγκαταστάσεις – πιθανώς της ίδιας χρονολογικής περιόδου.
Ίσωμα, ρωμαϊκό νεκροταφείο (© TAP)
Ίσωμα, ταφικά ευρήματα (© TAP)
Ταφικά ευρήματα από ανασκαφές στην Π.Ε. Κιλκίς (© TAP)
Θεοδόσια, χάλκινα νομίσματα ως κτερίσματα (© TAP)
Συνολικά, στη θέση «Θεοδόσια» διερευνήθηκαν 48 ταφικές κατασκευές και στη θέση «Ίσωμα» άλλες 43. Στο πλαίσιο των ανασκαφών ήρθαν επίσης στο φως αρκετά κτερίσματα που συνόδευαν τους νεκρούς στο τελευταίο τους ταξίδι, όπως πήλινα και γυάλινα αγγεία, πήλινα λυχνάρια, χάλκινα νομίσματα και μικρός αριθμός κοσμημάτων. Όλα αυτά τα ευρήματα αναμένεται να συντηρηθούν, να εκτεθούν και να διηγηθούν τη μακραίωνη ιστορία του τόπου όπου βρέθηκαν.
Π.Ε. Σερρών: ευρήματα από την προϊστορική έως τη βυζαντινή περίοδο
Αρκετές θέσεις και αρχαιότητες, που χρονολογούνται από τους προϊστορικούς χρόνους έως τη βυζαντινή περίοδο, εντοπίστηκαν στην Π.Ε. Σερρών. Την επίβλεψη των ανασκαφών είχαν οι αρχαιολόγοι Πηνελόπη Μάλαμα, αναπληρώτρια Προϊσταμένη της Εφορείας Αρχαιοτήτων Σερρών, και Νικολέττα Πυλαρινού.
Συμβολή, γενική άποψη νεκροταφείου ρωμαϊκών-υστερορρωμαϊκών χρόνων (© TAP)
Μεσορράχη, κεραμική νεότερης νεολιθικής εποχής (© TAP)
Κεφαλοχώρι, οικισμός και νεκροταφείο εποχής του σιδήρου και ελληνιστικών χρόνων (© TAP)
Σύμφωνα με την έρευνά τους, «τα ευρήματα εμπλούτισαν τον αρχαιολογικό χάρτη της περιοχής με νέα δεδομένα κι επιβεβαίωσαν τις γνώσεις μας για κάποιες ήδη αναγνωρισμένες θέσεις». Σε αυτά συγκαταλέγονται:
- Νεκροταφείο ρωμαϊκών-υστερορρωμαϊκών χρόνων (2ος-5ος αι. μ.Χ.) στη Συμβολή, δυτικά του ποταμού Αγγίτη, με 74 ταφές διαφόρων τύπων.
- Οικισμοί προϊστορικών χρόνων στο Μανδήλι και τη Μεσορράχη. Στο γνωστό αρχαιολογικό χώρο του Μανδηλίου, που είχε χρήση μέχρι και τη βυζαντινή εποχή, βρέθηκαν οικιστικά κατάλοιπα και απορριμματικοί λάκκοι. Στη Μεσορράχη εντοπίστηκαν αντίστοιχα ευρήματα, καθώς και διακοσμημένη κεραμική της νεότερης Νεολιθικής περιόδου (5.300-3.200 π.Χ., περίπου). Βρέθηκαν επίσης ειδώλια, οστέινα κοσμήματα και λίθινα πελεκητά εργαλεία.
- Περισσότερα από 40 τεχνητά ορύγματα (απορριμματικοί λάκκοι) στην περιοχή της Νέας Ζίχνης που περιείχαν κεραμική αρχαϊκών και κλασικών χρόνων (8ος-4ος αι. π.Χ.). Μάλιστα, εκτός από τα προϊόντα τοπικών εργαστηρίων, βρέθηκαν και αγγεία από την Ιωνία, την Αττική και την Κόρινθο.
- Παιδικός κιβωτιόσχημος τάφος αρχαϊκών χρόνων (τέλους 6ου αι. π.Χ.) στο Νέο Σκοπό με σημαντικά κτερίσματα, όπως κορινθιακό εξάλειπτρο (μικρό αγγείο για αρωματικά έλαια) με φυτική διακόσμηση και χρυσά στοιχεία.
- Υστερορρωμαϊκό νεκροταφείο στη θέση Περιστεριά Πεντάπολης (3ος-4ος αι. μ.Χ.), όπου ανασκάφηκαν αγγεία, χάλκινα κοσμήματα και νομίσματα.
- Τρεις ταφικές θέσεις στην περιοχή του Κεφαλοχωρίου. Η πρώτη αποτελεί εγκατάσταση προϊστορικών χρόνων, η δεύτερη οικισμό και νεκροταφείο που χρονολογείται από την εποχή του σιδήρου (11ος-8ος αι. π.Χ.) ως τους ελληνιστικούς χρόνους, και η τρίτη νεκροταφείο με ταφικούς περιβόλους. Η έκταση και πυκνότητα των ευρημάτων στη δεύτερη θέση, οδήγησε τον ΤΑΡ σε αλλαγή όδευσης του αγωγού στο σημείο αυτό.
Πηγή: Trans Adriatic Pipeline
