ΙΣΡΑΗΛ - Το απομεινάρι από μια προϊστορική ελιά, που έχει χρησιμοποιηθεί για να γίνει χρονολόγηση της αρχαίας έκρηξης του ηφαιστείου της Θήρας, είναι πιθανό ότι είναι παλαιότερο από τη φυσική καταστροφή κατά 40 έως 50 χρόνια. Αυτό είναι το συμπέρασμα μιας νέας ισραηλινής επιστημονικής έρευνας, θέτοντας έτσι εκ νέου το ερώτημα του πότε ακριβώς εξερράγη το ηφαίστειο.
Πάνω: Χάρτης της περιοχής δειγματοληψίας στο βόρειο Ισραήλ. Κάτω: η ελιά από την οποία έγινε η δειγματοληψία στη θέση Havat Hanania του Ισραήλ (Google Earth)
Η κατακλυσμιαία έκρηξη θεωρείται για έναν επιπλέον λόγο σημαντική: αποτελεί σταθερό σημείο αναφοράς που επιτρέπει τη χρονολόγηση διαφόρων άλλων συμβάντων της Εποχής του Χαλκού στην ευρύτερη ανατολική Μεσόγειο. Ο ακριβής προσδιορισμός του έτους έκρηξης έχει αποδειχθεί δύσκολο έργο. Η πιο πρόσφατη βοήθεια έρχεται από ένα πανάρχαιο κομμάτι ελιάς που βρέθηκε θαμμένο κάτω από τα ηφαιστειακά πετρώματα του νησιού. Βάσει της χρονολόγησης του δέντρου που θάφτηκε από την έκρηξη, η ίδια έκρηξη τοποθετήθηκε μεταξύ του 1632 και του 1615 π.Χ. -ή, με μικρότερη αβεβαιότητα εκτίμησης, μεταξύ του 1656 και του 1609 π.Χ.
Οι ημερομηνίες αυτές είναι περίπου έναν αιώνα νωρίτερα σε σχέση με τις προηγούμενες εκτιμήσεις των αρχαιολόγων ότι η έκρηξη έγινε γύρω στο 1500 π.Χ. και, πάντως, μετά από την έναρξη του Νέου Βασιλείου στην Αίγυπτο -γεγονός που χρονολογείται στο 1570-1544 π.Χ. Η δενδροχρονολόγηση είχε βασισθεί στην εκτίμηση ότι ο πιο εξωτερικός δακτύλιος του ξύλου της ελιάς σχηματίσθηκε λίγο πριν το κλαδί θαφτεί ζωντανό κάτω από την τέφρα. Το ερώτημα όμως είναι κατά πόσο πράγματι ο εξωτερικός δακτύλιος μιας ελιάς δημιουργείται οπωσδήποτε λίγο πριν από τον θάνατο του δέντρου και, συνεπώς, μπορεί να θεωρηθεί αξιόπιστο εργαλείο χρονολόγησης.
Οι ερευνητές του Εργαστηρίου Ραδιοάνθρακα D-DREAMS του Κέντρου Αρχαιολογικής Επιστήμης Kimmel του Ινστιτούτου Επιστημών Weizmann του Ισραήλ, με επικεφαλής την Elizabetta Boaretto, που έκαναν τη σχετική δημοσίευση στο περιοδικό «Scientific Reports», ανέλυσαν τη συγκέντρωση του ραδιοάνθρακα σε 20 δείγματα σύγχρονων ελιών, καθώς και 11 δείγματα από ένα κλαδί που είχε κοπεί το 2013.
Η διατομή του κλάδου ελιάς που κόπηκε το 2013, στο Havat Hanania στο βόρειο Ισραήλ, με σημεία δειγματοληψίας ραδιενεργού άνθρακα που φέρουν μαύρες κηλίδες γύρω από την περιφέρεια. Οι αριθμοί των δειγμάτων (λευκή γραμματοσειρά σε γκρίζο κύκλο) και τα προκύπτοντα βαθμολογημένα ημερολογιακά έτη υποδεικνύονται στην εξωτερική περίμετρο (© Scientific Reports)
Διαπίστωσαν ότι σε όλες περιπτώσεις τα δείγματα δεν είχαν ίδια ηλικία, αλλά διέφεραν έως 50 χρόνια στην χρονολόγησή τους. Συνεπώς, το στρώμα του ξύλου στο εξωτερικό μέρος του δέντρου δεν αντιπροσωπεύει κατ’ ανάγκη την ημερομηνία του τελευταίου έτους ανάπτυξης. Από αυτό, οι ερευνητές συμπέραναν αφενός ότι οι ελιές (οι οποίες δεν δημιουργούν δακτυλίους κάθε χρόνο, καθώς αναπτύσσονται) δεν παράγουν δακτυλίους με συστηματικό τρόπο και αφετέρου ότι αποτελεί συχνό φαινόμενο η δημιουργία ενός νέου δακτυλίου σε ένα δέντρο ελιάς να έχει σταματήσει αρκετές δεκαετίες πριν τον θάνατό του. Με άλλα λόγια, η χρονολόγηση της ελιάς της Σαντορίνης μεταξύ του 1627 και του 1600 π.Χ. μπορεί τελικά να είναι παλαιότερη κατά 40 έως 50 χρόνια της έκρηξης της Θήρας.
Τα ευρήματα αυτά, κατά τους ισραηλινούς επιστήμονες, έρχονται να αμφισβητήσουν την ακρίβεια της χρονολόγησης της έκρηξης. Κάτι τέτοιο, όπως επισημαίνουν, μπορεί να αποδειχθεί σημαντικό όχι μόνο για την αρχαιολογική ιστορία του Αιγαίου, της Αιγύπτου και της Μέσης Ανατολής, αλλά και για κάθε μελλοντική χρονολόγηση αρχαιολογικών ευρημάτων με τη βοήθεια ενός ξύλου ελιάς.
Πηγή: Scientific Reports | Natureasia.com | naftemporiki.gr
