ΠΡΑΣΤΕΙΟ-ΜΕΣΟΡΟΤΣΟΣ, ΚΥΠΡΟΣ - Οι ανασκαφές που πραγματοποιήθηκαν στη θέση Πραστειό-Μεσόροτσος στην επαρχία Πάφου, από τις 27 Ιουνίου μέχρι τις 8 Αυγούστου 2018, υπό τη διεύθυνση του Δρος Andrew McCarthy, Βοηθού Καθηγητή του Τμήματος Ιστορίας, Κλασικών Σπουδών και Αρχαιολογίας του Πανεπιστημίου του Εδιμβούργου, είχε πολύ ενδιαφέροντα αποτελέσματα. Στο ανασκαφικό αυτό πρόγραμμα συνεργάζονται ειδικοί από διάφορες χώρες και φοιτητές. Η αρχαιολογική θέση βρίσκεται γύρω από ένα βραχώδες έξαρμα στην κοιλάδα του Διάριζου Ποταμού, με εκπληκτική θέα τόσο προς τα βουνά όσο και προς τη θάλασσα. Η θέση του οικισμού στην κοιλάδα αλλά και η εύκολη πρόσβαση σε διάφορες πρώτες ύλες, είναι στοιχεία που φαίνεται να συνέβαλαν στη μακροζωία του οικισμού. Κατά τη δέκατη ανασκαφική περίοδο, η ερευνητική ομάδα διεξήγαγε ανασκαφές σε τέσσερις περιοχές, αποκαλύπτοντας κατάλοιπα που χρονολογούνται στη Νεολιθική και Χαλκολιθική περίοδο, στην Πρώιμη και Μέση Εποχή του Χαλκού, όπως και στα ερείπια κτιρίου του 19ου αιώνα.
Στην Περιοχή V ανασκάφηκε μια ιδιαίτερα σημαντική και σπάνια κατασκευή της Ακεραμικής Νεολιθικής περιόδου (περ. 6000 π.Χ.). Πρόκειται για ένα αρχιτεκτονικό στοιχείο, η χρήση του οποίου παραμένει αινιγματική αφού ακόμη να διερευνηθεί πλήρως. Φαίνεται ότι είναι μια κυκλική κατασκευή φτιαγμένη από λίθους και καλυμμένη με επίχρισμα. Παρόμοιες κατασκευές/πλατφόρμες έχουν ανασκαφεί στην Ακεραμική Νεολιθική θέση Κρήτου Μαρόττου-Άης Γιώρκης. Ίσως όμως και να πρόκειται για τοίχο μικρού κτηρίου όπως αυτά της Χοιροκοιτίας. Η κατασκευή αυτή βρέθηκε καλυμμένη με αρκετά στρώματα της Κεραμικής Νεολιθικής περιόδου. Φαίνεται δηλαδή, ότι ο οικισμός αυτός χρησιμοποιείτο από την Ακεραμική μέχρι την Κεραμική Νεολιθική περίοδο, ρίχνοντας φως σε μια φάση της Κυπριακής προϊστορίας η οποία δεν είναι ιδιαίτερα γνωστή.
Στην Περιοχή IV, σε μια επέκταση ενός κυκλικού κτηρίου που είχε ανασκαφεί παλαιότερα, ανασκάφηκαν κατάλοιπα κατοίκησης που χρονολογούνται στην Πρώιμη Εποχή του Χαλκού (περ. 2000 π.Χ.). Συγκεκριμένα, πάνω στο δάπεδο βρέθηκε τμήμα μεγάλου ανοικτού δοχείου. Το δοχείο είχε τοποθετηθεί σε έναν ειδικά διαμορφωμένο χώρο, περιβαλλόμενο από πέτρες, υποδηλώνοντας έναν ειδικό χαρακτήρα. Το μέγεθος του δοχείου επίσης υποδηλώνει ειδική χρήση, πιθανόν τελετουργική κατανάλωση φαγητού. Η χρήση του κτηρίου θα ήταν σύγχρονη με την κατασκευή του γνωστού ομοιώματος του «Ιερού των Βουνών», το οποίο αναπαριστά ένα κτίσμα με ανθρώπους και ζώα. Δεδομένου ότι κατά την Εποχή του Χαλκού στην Κύπρο τα κτήρια ήταν συνήθως ορθογώνιας κάτοψης, το κτήριο στο Πραστειό και το ομοίωμα του «Ιερού των Βουνών», και τα δύο κυκλικής κάτοψης, με ειδικά διαρρυθμισμένους κοινούς χώρους, παρέχουν σημαντικές πληροφορίες για την περίοδο αυτή.
Η Περιοχή IV με κατάλοιπα της Πρώιμης Εποχής του Χαλκού, περιλαμβανομένου και του ανοικτού δοχείου που βρέθηκε στο δάπεδο (φωτ. © Τμήμα Αρχαιοτήτων Κύπρου)
Κατά τη Μέση Εποχή του Χαλκού (περ. 1900 π.Χ.) ο οικισμός, η αρχιτεκτονική του και πιθανόν και ο τρόπος ζωής των κατοίκων άλλαξαν δραστικά. Οι αλλαγές αυτές συνοδεύτηκαν με την ανοικοδόμηση μεγάλου αριθμού αναβαθμίδων σε διάφορα σημεία του οικισμού, με νέα αρχιτεκτονικά στοιχεία και νέα είδη αντικειμένων. Τα νέα αυτά στοιχεία υποδηλώνουν αλλαγές στην κοινωνική οργάνωση και συγκεκριμένα, αντανακλούν έντονη κοινωνική διαστρωμάτωση και πιο εξεζητημένη αρχιτεκτονική. Στο τέλος της περιόδου αυτής ο οικισμός εγκαταλείπεται. Οι τελευταίες προϊστορικές δραστηριότητες εντοπίστηκαν στην Περιοχή XI όπου τα αρχαιολογικά κατάλοιπα σώζονται σε πολύ καλή κατάσταση, σε πολλά σημεία πέραν των 2 μέτρων σε ύψος. Αυτό πιθανόν να οφείλεται στην κατάχωση των εσωτερικών χώρων όταν δημιουργούνταν οι αναβαθμίδες. Κατά τη φετινή ανασκαφική περίοδο διερευνήθηκαν οι εσωτερικοί χώροι στα καλά διατηρημένα δωμάτια και στην πρώτη αναβαθμίδα βρέθηκε επιχρισμένο δάπεδο πάνω στο οποίο καθόταν μια προτομή ταύρου. Το εύρημα αυτό μας δίνει περισσότερα στοιχεία για το είδος των δραστηριοτήτων που διεξάγονταν στο χώρο αυτό και για το χαρακτήρα της κοινωνίας της Μέσης Εποχής του Χαλκού.
Επειδή στον χώρο της έρευνας πιστεύεται ότι υπήρχε κατά τον 19ο αιώνα κρυψώνα των περιβόητων Χασαμπουλιών, θεωρήθηκε σημαντικό να ερευνηθεί ο χώρος για τυχόν στοιχεία που σχετίζονται με την περίοδο αυτή. Έτσι, διερευνήθηκαν τα κατάλοιπα ενός κτηρίου του 19ου ή 20ού αιώνα μ.Χ. και συλλέχθηκε υλικό που ίσως ρίξει φως στη ζωή εκεί κατά την Βρετανική αποικιακή διακυβέρνηση όπως και στη λαογραφική παράδοση της περιοχής.
Πηγή: Τμήμα Αρχαιοτήτων Κύπρου
Κυκλική λιθόκτιστη κατασκευή με επίχρισμα της Ακεραμικής Νεολιθικής περιόδου (το τόξο κάθεται στο άνω μέρος της κατασκευής) (φωτ. © Τμήμα Αρχαιοτήτων Κύπρου)